Religia a poznawczy błąd antropomorfizacji: przegląd krytyczny

Zgodnie z teorią Stewarta Guthriego, ludzie posiadają naturalną skłonność do wyjaśniania i interpretowania zjawisk – nawet tych spoza sfery ludzkiej – poprzez antropomorfizację. Ta skłonność, zdaniem Guthriego, wyjaśnia, jak powstała religia. W ciągu 40 lat od stworzenia tej teorii, w wielu badaniach podjęto temat związku między antropomorfizacją a religią. Powstały też trzy nowe teorie: teoria HADD, podejście predykcyjne oraz model IREM. Niniejsza praca ma na celu przedstawienie obecnego stanu teoretyczno-badawczego w religioznawczo-kognitywnych badaniach nad antropomorfizmem i dokonanie krytycznej oceny tego stanu, a w szczególności dyskusję zalet, wad, implikacji i potencjalnych ścieżek rozwoju teorii i badań. Wnioski z pracy są istotne dla dalszych badań nad związkiem religii i antropomorfizmu. Dokonany tu systematyczny przegląd i dyskusja porządkują dotychczasowe osiągnięcia w dziedzinie i wskazują na istotne problemy, które powinny zostać rozwiązane w przyszłych badaniach. Ponadto, praca łącząc pojęcia z wielu różnych teorii pozwala prowadzić dyskusję nad antropomorfizmem w szerszym, interdyscyplinarnym kontekście.

Humans are said to anthropomorphize all the time. Stewart Guthrie theorized that this bias is the reason why religion came to existence. After 40 years of the theory, many studies have tried to test this idea and three new models appeared that address the question of relationship between anthropomorphism and religion: the HADD theory, the predictive approach and the IREM. This thesis aims to present the current state-of-the-art in the cognitive science of religion’s inquiry of anthropomorphism and critically discuss the advantages, disadvantages, implications and potential development of all the four models. While the conclusions reached throughout the discussion are relevant for the research in the field, the thesis also provides a systematic review which organizes previous work and points out to essential problems that should be resolved in the studies to come. Finally, the manuscript links concepts from different theories and anchors the discussion in the wider, interdisciplinary context.