„Piaskun" E.T.A. Hoffmanna i jego taneczne adaptacje (choreografia: Arthur Saint-Leon i Maguy Marin)

"The Sandman" by E.T.A. Hoffmann and its dance adaptations (choreography by Arthur Saint-Leon and Maguy Marin)

Niniejsza praca prezentuje komparatystyczną próbę porównania romantycznego opowiadania E. T. A. Hoffmanna Sandmann z dwoma baletowymi adaptacjami w choreografii Arthura Saint-Leon oraz Maguy Marin. Praca podzielona została na następujące rozdziały: wprowadzenie, zarys historyczny wraz metodologią badań, a następnie analizę tekstów i podsumowanie. W części analitycznej dowodzę, że oba balety są przykładem na to, jak przeróżna może stać się interpretacja pierwotnej wersji. Każda z nich wysuwa bowiem na pierwszy plan inny aspekt oryginału (lęk, miłość, czy sytuację kobiety w świecie). Innym analizowanym elementem są motywy fantastyczne zawarte w każdej z adaptacji. Ich zadaniem jest położenie nacisku na fakt, iż akcja rozgrywa się na różnych poziomach: rzeczywistym i metafizycznym. W pracy zostaje ponadto zaprezentowana interpretacja dokonana za pośrednictwem Freudowskich kategorii psychoanalitycznych. Pozwala ona dostrzec ukryte znaczenie onirycznych wizji, podejmuje także próbę ustalenia granicy pomiędzy fikcją (niesamowitością), a rzeczywistością. Elementy te przejawiają się we wszystkich adaptacjach. Rozprawa ta wykazuje, że w adaptacjach ujawniają się przemiany światopoglądu i estetyki. Zauważalne w nich są cechy nowych wschodzących formacji. Takie zestawienie umożliwia dostrzeżenie motywów dotychczas niewidocznych oraz spojrzenie na utwór Hoffmanna pod zupełnie innym kątem. Opisane wizje czasem zaskakują, bawią, ale przede wszystkim skłaniają do głębokiej refleksji nad człowiekiem.

This paper presents a comparative attempt to study E. T. A. Hoffmann's romantic short story Sandmann with two ballet adaptations choreographed by Arthur Saint-Leon and Maguy Marin. The paper is divided into the following chapters: introduction, historical outline with research methodology, followed by textual analysis and conclusion. In the analytical section I argue that both ballets exemplify how different the interpretation of the original version can become. Each of them brings to the fore a different aspect of the original (fear, love, or a woman's situation in the world). Another element analysed are the fantasy motifs contained in each of the adaptations. Their function is to emphasize the fact that the action takes place on different levels: real and metaphysical. The paper also presents an interpretation made through Freud's psychoanalytical categories. It allows us to perceive the hidden meaning of oneiric visions, it also attempts to establish the border between fiction (the uncanny) and reality. These elements are manifested in all adaptations. The dissertation shows that transformations of worldview and aesthetics are revealed in the adaptations. The features of new emerging formations are noticeable in them. Such a comparison makes it possible to notice motifs that have not been visible so far and to look at Hoffmann's work from a completely different angle. The visions described are sometimes surprising, entertaining, but most of all they make us think deeply about the human being.

Diese Arbeit stellt einen vergleichenden Versuch dar, E. T. A. Hoffmanns romantische Erzählung Sandmann mit zwei Ballettadaptionen zu vergleichen, die von Arthur Saint-Leon und Maguy Marin choreographiert wurden. Die Arbeit gliedert sich in folgende Kapitel: Einleitung, historischer Abriss mit Forschungsmethodik, gefolgt von Textanalyse und Fazit. Im analytischen Teil argumentiere ich, dass beide Ballette Beispiele dafür sind, wie unterschiedlich die Interpretation der Originalfassung ausfallen kann. Jeder von ihnen stellt einen anderen Aspekt des Originals in den Vordergrund (Angst, Liebe oder die Situation der Frau in der Welt). Ein weiteres Element, das analysiert wird, sind die Fantasy-Motive, die in jeder der Adaptionen enthalten sind. Ihre Aufgabe ist es, die Tatsache zu betonen, dass die Handlung auf verschiedenen Ebenen stattfindet: real und metaphysisch. Außerdem wird eine Interpretation anhand der psychoanalytischen Kategorien Freuds vorgestellt. Es erlaubt uns, die verborgene Bedeutung von oneirischen Visionen wahrzunehmen, es versucht auch, die Grenze zwischen Fiktion (das Unheimliche) und Realität zu bestimmen. Diese Elemente manifestieren sich in allen Anpassungen. Die Dissertation zeigt, dass sich in den Adaptionen Transformationen von Weltanschauung und Ästhetik zeigen. In ihnen sind die Merkmale neu entstehender Formationen erkennbar. Eine solche Gegenüberstellung ermöglicht es, Motive wahrzunehmen, die bisher nicht sichtbar waren, und Hoffmanns Werk aus einem ganz anderen Blickwinkel zu betrachten. Die beschriebenen Visionen sind manchmal überraschend, unterhaltsam, regen aber vor allem zum Nachdenken über das menschliche Wesen an.