The Sexual Revolution? Reinterpretation of the phenomenon in the Polish context (1968 - 1980)

Termin „rewolucja seksualna” jest utrwalonym w dyskursie określeniem gwałtownych przemian w obyczajowości seksualnej o charakterze masowym, jakie miały miejsce pod koniec lat 60. XX wieku. Rewolucja miała dotrzeć także do krajów socjalistycznych.Obyczajowy przewrót zdaje się być w środowisku naukowym i nie tylko, czymś oczywistym. Badacze dostrzegają na gruncie polskim zjawiska analogiczne do tych mających miejsce na Zachodzie. Jednak czy rzeczywiście zjawisko rewolucji seksualnej można łączyć z realiami Polski Ludowej końca lat 60. i lat 70.? Czy, nawet jeśli rewolucja się dokonała, słusznie jej początek wiąże się powszechnie z rokiem 1968? Jaki pogląd na ten temat panował wśród współczesnych? Czy w ogóle powinniśmy odnosić rewolucję na Zachodzie do realiów PRL? Czy jest to przekładalne? Czy nakładanie na tamtejsze realia kalki zachodniej rewolucji seksualnej ma jakikolwiek sens? I wreszcie: czy posługiwanie się terminem „rewolucja seksualna” w kontekście PRL wyjaśnia czy fałszuje rzeczywistość tamtych czasów?Przedmiotem niniejszej pracy jest analiza obyczajowości seksualnej społeczeństwa Polski Ludowej końca lat 60. i „dekady gierkowskiej”, będąca próbą odpowiedzi na powyższe pytania. Cezurę początkową wyznacza rok 1968, symbol rewolucji, końcową natomiast rok 1980. Rewolucja seksualna stanowi przedmiot badań przede wszystkim socjologów, a także dziennikarzy, publicystów czy amatorów. Do tej pory nie powstała żadna polska praca historyczna, poświęcona w całości temu zagadnieniu. Podstawowym źródłem wykorzystanym w pracy są trzy rodzaje prasy o charakterze ogólnopolskim: "ITD", "Kobieta i życie" i "Problemy rodziny". Dodatkowo posłużyłam się publikacjami naukowymi z omawianego okresu, broszurami oraz ulotkami. Skorzystałam także z dwóch Kodeksów Karnych - z 1932 i 1969 roku oraz ustawy o aborcji z 27 kwietnia 1956 roku. Tekst składa się z trzech głównych części. Pierwsza z nich ma charakter ściśle teoretyczny. Skupiona jest wokół pojęcia „rewolucja”, genezy terminu, ewolucji semantycznej, a także wokół okoliczności pojawienia się określenia „rewolucja seksualna” . Omówiona zostaje w niej również koncepcja mitu rewolucji autorstwa Jerzego Topolskiego oraz idea rewolucji jako mitu, stworzona przez Wojciecha Wrzoska. Na końcu wprowadzony zostaje zarys teorii drugiego przejścia demograficznego, związanej z problemem rewolucji seksualnej II połowy XX wieku, jako „rewolucji demograficznej”.Drugi rozdział jest próbą analizy charakteru zachodniej rewolucji seksualnej poprzez przyjrzenie się problemom, jakie stawiają przed sobą zagraniczni badacze. Po pierwsze, poruszona zostanie niejednoznaczna kwestia perdiodyzacji zjawiska. Po drugie, opisana zostanie interpretacja obyczajowego „przewrotu” w Niemczech Zachodnich, jako przypadku specyficznego i dla wielu badaczy problematycznego. Rozdział zawiera także krótką refleksję na temat sensowności podziału na dwie rewolucje seksualne XX wieku.Trzecia część stanowi część właściwą pracy. Rozdział, będący wynikiem analizy materiału źródłowego jest próbą odpowiedzi na pytanie zawarte w tytule pracy i zarazem podstawowe pytanie badawcze.Odpowiedź na to pytanie będzie konstruowana w oparciu o analizę kilku zagadnień ze sfery obyczajowości seksualnej.

The paper is an interpretation of the Sexual Revolution in the Polish context from the late 60s through the 70s. The starting point is the question whether the Revolution actually happened in the first place. As the reference material I used three magazines: "ITD", "Kobieta i życie", "Problemy Rodziny". I also used penal codes from 1932 and 1969.The paper is divided into three chapters. The first one focuses on the theory of revolution. In the second one I present selected issues of the Sexual Revolution in the West. In the third chapter I try to analyze Polish morals and answer the question presented in the title.