Aspekt rysowniczo-malarski w powieści "Po tamtej stronie" Alfreda Kubina

The drawing and painting aspect in Alfred Kubin's "The Other Side"

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie Die andere Seite (1908) [Po tamtej stronie, tłum. Anna Maria Linke], jedynej powieści austriackiego rysownika, ilustratora, malarza oraz pisarza, Alfreda Kubina, jako opisanego słowami dzieła sztuki, z uwzględnieniem aspektu malarskiego i rysowniczego. Zarówno w swojej autobiografii, jak również innych szkicach o charakterze autobiograficznym, ten pozostający na pograniczu literatury i sztuk pięknych oraz dręczony przez fantastyczne wizje artysta podkreśla bowiem szczególne zamiłowanie do obrazu jako środka ekspresji artystycznej. Praca została podzielona na dwie części – dwa rozdziały, z których pierwszy skupia się na postaci autora: jego działalności literackiej, rysowniczej i malarskiej, pracy ilustratorskiej jako elementu łączącego jego zainteresowania literackie z rysowniczo-malarskimi, a także charakterystyce jego twórczości, zwłaszcza pod kątem tematyki i motywu snu; drugi natomiast w centrum rozważań umieszcza tekst. Pierwszy podrozdział koncentruje się na okolicznościach powstania utworu, kluczowych dla rozumienia dzieła w kontekście malarstwa i rysunku, porusza związane z wyobraźnią – fatum – autora zagadnienie fantastyki, a także analizuje dołączone do tekstu ilustracje. Drugi podrozdział rozpoczyna właściwą analizę powieści i kieruje uwagę czytelnika na bohatera i narratora utworu – bezimiennego rysownika – oraz bada, na ile jego artystyczna natura wpływa na obrazowe postrzeganie rzeczywistości. Trzeci podrozdział pozwala przyjrzeć się kontrastom – bieli i czerni – jako elementowi rysowniczemu, a także interpretować kryjące się za nimi symbole. Ostatni, czwarty podrozdział, skupia się natomiast na zaakcentowanych w utworze barwach – elemencie wyraźnie malarskim – oraz ich symbolice.

The aim of this thesis is to present “Die andere Seite” (1908), the only novel written by the Austrian draughtsman, illustrator, painter and writer, Alfred Kubin, as a described work of art, taking into consideration its drawing and painting aspect. This artist, tormented by his fantastic visions and remaining on the border between literature and visual arts, both in his autobiography and in other autobiographical drafts stresses his preference for picture as a way of artistic expression. The thesis is divided into two parts – two chapters. The first focuses on the figure of the author, his literary, drawing and painting occupation, his work as an illustrator, combining his literary, drawing and painting interests, and on the characterization of his work, especially in terms of the dream motif; whereas the second chapter concentrates on the text itself. The first section looks at the circumstances of its creation, crucial for the understanding the work in context of painting and drawing, touches on the issue of the fantasy, as related to the imagination – the fate – of the author, and analyses the illustrations attached to the text. The second section begins the proper analysis of the novel, switches the reader’s attention to the protagonist and first-person-narrator – a nameless draughtsman – and examines the extent to which his artistic nature influences his pictorial perception of the reality. The third section allows to look at the contrasts – white and black – as a drawing element and to interpret the symbols hiding behind them. The last, fourth section focuses on colors – paints – as a clearly painting element and their symbolism.

Die vorliegende Arbeit setzt sich zum Ziel, „Die andere Seite“ (1908) – den einzigen Roman Alfred Kubins, eines österreichischen Zeichners, Buchillustrators, Malers und Schriftstellers – als ein mit Worten beschriebenes Kunstwerk darzustellen, indem der Aspekt des Zeichnerisch-Malerischen berücksichtigt wird. Der an der Grenze der Literatur und der bildenden Kunst bleibende und von phantastischen Visionen gequälte Künstler betont denn sowohl in seiner Autobiographie als auch in anderen autobiographischen Skizzen seine besondere Vorliebe fürs Bild als Mittel des künstlerischen Ausdrucks. Die Arbeit wird in zwei Teilen – zwei Kapiteln – geteilt. Das erste konzentriert sich auf die Gestalt des Autors: ihre literarische, malerische, zeichnerische und illustrative – die Kubin’sche literarischen und zeichnerisch-malerischen Interessen verbindende – Tätigkeit und auch auf die Charakteristik ihrer Kunst, vor allem hinsichtlich des Schlafmotivs; das zweite dagegen stellt den Text in Mittelpunkt. Das erste Unterkapitel fokussiert sich auf die Entstehungsumstände des Romans, die sich als wichtig bei seiner zeichnerisch-malerischen Interpretation erweisen, berührt das mit der Einbildungskraft verbundene Problem der Phantasie – als Fatums des Künstlers – und analysiert die dem Text beigefügten Illustrationen. Mit dem zweiten Unterkapitel fängt die richtige Analyse des Romans an und die Aufmerksamkeit des Lesers wird auf den Protagonisten und Ich-Erzähler, einen namenlosen Zeichner, gelenkt – untersucht wird dabei vor allem, inwieweit seine künstlerische Natur die bildliche Wahrnehmung der Realität beeinflusst. Im dritten Unterkapitel lassen sich die Kontraste – das Schwarz und das Weiß – als Elemente des Zeichnerischen beobachten, die auch symbolisch zu interpretieren sind. Das letzte, vierte Unterkapitel konzentriert sich dagegen auf die im Werk betonten Farben – dem vor allem malerischen Element – und ihrer Symbolik.