Schemat wędrówki bajkowego i mitycznego bohatera na podstawie koncepcji Władimira Jakowlewicza Proppa i Joseph’a Campbell’a

The scheme of folk tale and myth hero's journey based on the concepts of Vladimir Yakovlevich Propp and Joseph Campbell

Niniejsza praca ma na celu przedstawienie podobieństw między koncepcjami opracowanymi przez dwóch wybitnych uczonych, Wiaczesława Jakowlewicza Proppa i Joseph’a Campbell’a. Obaj uczeni badali teksty mitów i bajek z całego świata i doszli do wniosku, że teksty te charakteryzują się wspólną strukturą, która w uproszczeniu ukazuje uniwersalny wzór wędrówki bohatera. W.J. Propp, filolog i folklorysta, badał teksty ludowych bajek różnych narodów w celu określenia funkcji postaci występujących w bajce. Uczony opisał siedem postaci (bohater, przeciwnik, donator, pomocnik, królewna lub jej ojciec, osoba wysyłająca, fałszywy bohater), które pełnią określone funkcje w większości badanych przez niego bajek. W różnych bajkach mogą to być różne postacie, ale wypełniają one te same funckje (np. nie w każdej bajce musi występować królewna, ale w każdej bajce będzie postać, spełniająca identyczną rolę). Funkcji tych jest 31.Joseph Campbell opracował teorię monomitu – uniwersalnego schematu wędrówki bohatera w mitach całego świata. Wyszczególnił on trzy główne etapy wędrówki i po kilka dodatkowych etapów w każdym z nich. Etapy te opisują archetypiczną wędrówkę bohatera mitu, który często z powodu straty lub braku czegoś wyrusza w daleką drogę pełną przeszkód, na której czekają go wielkie przygody, pomocnicy i osoby, których głównym celem jest przeszkodzenie bohaterowi. Często wędrówka wiąże się z koniecznością przekroczenia granicy światów – znanego, zwyczajnego i magicznego, często utożsamianego z królestwem śmierci. Ważnym elementem takiej podróży jest spotkanie z samą śmiercią. Wtedy bohater przechodzi najważniejszą próbę. Musi kierować się intuicją i sercem. Dobro i spryt pozwalają bohaterowi wrócić do swojego świata. Taka podróż jest jego przeznaczeniem, musi ją odbyć każdy aby dowieść, że zasługuje na miano bohatera. W niniejszej pracy koncepcje W.J. Proppa i J. Campbell’a zostały przedstawione na tekstach bajki i mitu, a następnie zestawione w tabeli w celu ich porównania i zwrócenia uwagi na cechy wspólne. Dla przedstawienia funkcji Proppa wybrano bajkę pójdź tam – nie wiadomo gdzie i przynieś to – nie wiadomo co. Jest to bardzo znana rosyjska bajka ludowa, która charakteryzuje się wieloma symbolami i elementami odwołującymi się do tradycji folkloru. Podobieństwa między koncepcjami Proppa i Campbell’a zostały przedstawione za pomocą tabeli. Z moich obserwacji zestawić te koncepcje następująco: I etap monomitu odpowiada pierwszym jedenastu funkcjom Proppa. II etap można odnieść do funkcji 12-19, a III etap – 20-31.Główną różnicą jest brak wśród funkcji Proppa odrzucenia wezwania do wędrówki. Zazwyczaj w micie bohater na początku odrzuca konieczność wyruszenia w drogę, nie zgadza się na to. Pragnie zostać w znanym świecie, wśród znanych mu osób. Nie chce tego porzucać i wyruszać w nieznane. Tak było z przypadku Heraklesa, który długo rozmyślał nad tym, czy zgodzić się na dwanaście prac od swego pana. W bajce ten element nie występuje, bohater od razu godzi się na wyprawę, nie kwestionuje swojego losu.Opracowane przez Proppa i Campbell’a koncepcje bardzo spodobały się twórcom kultury popularnej XX wieku. Zarówno funkcje postaci Proppa, jak i monomit Campbell’a zostały szeroko omówione i na ich podstawie opracowano uniwersalne wzory wędrówki bohatera. Na podstawie monomitu Christopher Vogler stworzył notatkę, przewodnik po Bohaterze o tysiącu twarzach, którą potem rozwinął w książkę Podróż autora. Struktury mityczne dla scenarzystów i pisarzy. Zainspirowany pracą Campbell’a, uprościł monomit do dwunastu uniwersalnych punktów. Pracami wyżej wymienionych twórców inspirowali się wybitni reżyserowie i scenarzyści. Najwierniejszym odtworzeniem monomitu jest trylogia Gwiezdnych Wojen George’a Lucas’a i wędrówka Luc’a Skywalker’a. Jednak nie jest to jedyny przykład. Wiele innych znanych filmów i historii zostało zainspirowanych uniwersalnym wzorem wędrówki bohatera: Władca Pierścieni, Matrix, Król Lew, Harry Potter.

The purpose of this study was to show similarities between conceptions of two prominent scholars: Joseph Campbell and Vladimir Propp who studied texts of myths and folk tales from all over the world and on that basis they elaborated universal patterns for every hero’s journey.In the first chapter are described definitions as folklore, folk tale, myth and archetype. This terms have been widely described between scholars and for this thesis the author choose mostly suitable descriptions. Describing the folk tale particular attention is paid to 31 functions which were defined by Propp: 1. Absentation, 2. Interdiction, 3. Violation or interdiction, 4. Reconnaisance, 5. Delivery, 6. Trickery, 7. Complicity, 8. Villainy or lacking, 9. Mediation, 10. Beginning counter-action, 11. Departure, 12. First function of the donor, 13. Hero’s reaction, 14. Receipt of a magical agent, 15. Guidance, 16. Struggle, 17. Branding, 18. Victory, 19. Liquidation, 20. Return, 21. Pursuit, 22. Rescue, 23. Unrecognized arrival, 24. Unfounded claims, 25. Difficult task, 26. Solution, 27. Recognition, 28. Exposure, 29. Transfiguration, 30. Punishment, 31. Wedding.In the second chapter contains a short biography of Joseph Campbell and description of his monomyth’s theory. He noticed that every myth in the world has the same structure which builds a hero’s journey. He separated 3 main stages: I. Departure: 1. The Call to Adventure, 2. Refusal of the Call, 3. Supernatural Aid, 4. Crossing the Treshold, 5. Belly of the Whale; II. Initiation: 1. The Road of Trials, 2. The Meeting with the Goddess, 3. Woman as Temptress, 4. Atonement with the Father, 5. Apotheosis, 6. The Ultimate Boom; III. Return: 1. Refusal of the Return, 2. The Magic Flight, 3. Rescue from Without, 4. The Crossinf of the Return Treshold, 5. Master of Two Worlds, 6. Freedom to Live.Theories described by Propp and Campbell are very similar to each other and are compared in the third chapter. In both cases the hero starts his journey because of losing something or lack of something. He has to overcome all the obstacles he meet on his way, he has some assistance and has to pass the trials as also meet the villain, who wants to spoil his plans. Somewhere on the way the hero has to pass the boundary between two worlds and then he comes back as the person.This two theories were adopted by popculture and is very common between directors, scenarists and writers. Most popular stories like Star Wars, Harry Potter, The Lion King were written based on monomyth and folk tale functions.

Настоящая магистерская работа имеет целью представить сходства между схемами ученых В.Я. Проппа и Дж. Кэмпбелла. Они оба исследовали тексты из всего мира и нашли общие элементы в сказке – Пропп, и в мифе – Кэмпбелл. Эти элементы повторяются во всех текстах и выступают в определенном порядке. Некоторые из них можна поминуть, но существуют ключевые элементы, без которых сказка или миф не обойдутся (запрет и его нарушение, зов к странствиям). Эти элементы создают универсальный образец путешествия сказочного и мифического героя. Именно то, как ученые разработали свои концепции будет рассмотрено далее в этой работе. Настоящая работа состоит из трех глав, в которых обсуждаются необходимые для дальнейших исследований понятия. Таким образом в первой главе определяются понятия такие как: фольклор, волшебная сказка (вместе с представлением выделенных Проппом функций действующих лиц), миф, архетип. Все они очень широко изучаемые учеными во всем мире, и поэтому автор выбрал те информации, которые необходимые для работы и наиболее соответствуют наблюдениям автора. Именно поэтому понятие фольклор описано как фон, из которого зародился жанр волшебной сказки. Без осознания сути фольклорной деятельности русского народа, невозможно говороить о сказках, которые являются носителями народной мудрости. Следовательно, миф описано как общее для данной группы миросозерцание, при помощи которого люди объясняли раз как общее для данной группы миросозерцание, при помощи которого люди объясняли себе разные окружающиеся их ситуации. Мифология объясняла порядок мира, а действия героев влияли на всю Вселенную, не только на собственную жизнь. Миф, из-за того, что действия героя касаются всего человечества, является источником самых известных и универсальных архетипов, то есть прастарых образцов общих во всем мире и создающихся в человеческом бессознательном.Во второй главе хотелось приблизить биографию знаменитого американского мифолога Джозефа Кэмпбелла. Поскольку В.Я. Пропп, его работы и достижения хорошо известны среди филологов-русистов, так жизнь Дж. Кэмпбелла может являться менее усвоенной. Далее во второй главе определяется понятие мономифа, которое разработал Кэмпбелл. Он представил свою концепцию в книге Тысячеликий герой. Там он подробно описал каждый из семинадцати этапов, которые указывают универсальный образец путешествия мифического героя. Третья глава посвящена сопостовлении двух этих теорий и анализу сходств между ними. На примерах сказки и мифа представлено как реализируются концепции авторов на конкретных текстах. Из множества текстов для сказки выбрано текст Пойди туда – не знаю, куда, принеси то – не знаю, что, а для мифа – миф о Геракле. Они хорошо указывают описанные учеными действия героев и, благодаря этому, читателю намного легче понять эти теории. Исследуя обе концепции, сравнено при помощи таблицы их этапы, чтобы представить какие пункты выделенные Проппем и Кэмпбеллом покрываются. В заключении хотелось обратить внимание на то, как теории разработанные Проппем и Кэмпбеллом повлияли на современную попкультуру. Многие из самых популярных сюжетов в фильмах и книгах были построены по схемам этих ученых. Для анализа выше упомянутых концепций выбрано функциональный подход – выбранные вопросы, касающиеся путешествия сказочного и мифического героя были сопостовлены для доказания сходств между ними. В работе исследуются две концепции, с особым вниманием уделенным их структруре, тому как они построены. Благодаря этому можно указать зависимости между ними. В ходе работы намеряется убедить в том, что мимо разных принципов и основ, правящих мифом и сказкой, путешествие героя является чрезвычайно похожим, почти таким же.