The entangled writer. Kazimierz Koźniewski and his activity as a secret agent in literary circles

Kazimierz Koźniewski w okresie Polski Ludowej był znanym dziennikarzem i pisarzem, jednak dzisiaj jest postacią nieco zapomnianą. Niedawno ujawniono, że w latach 1947–1989 był agentem bezpieki i donosił m.in na środowisko literackie, najczęściej posługując się pseudonimem „33”. W tej pracy starałam się przyjrzeć jawnej i ukrytej stronie jego życia.Rozdział pierwszy to syntetyczny opis relacji literatów i władzy na różnych etapach Polski Ludowej. Druga część zawiera biografię Koźniewskiego, w której ukazano kształtowanie się jego poglądów i zaangażowanie w służbę władzy komunistycznej oraz scharakteryzowano jego działalność literacką i dziennikarską. Najobszerniejszy rozdział trzeci opiera się na analizie teczek pracy Koźniewskiego i dotyczy jego aktywności agenturalnej w środowisku pisarskim. Kolejne podrozdziały koncentrują się na: opisach sytuacji literatów w danych okresach, donosach dotyczących poszczególnych pisarzy, analizach twórczości drugoobiegowej oraz raportach z wyjazdów zagranicznych. Koźniewski szczegółowo opisywał życie Związku Literatów Polskich oraz postawy polityczne jego członków, a także zdawał relacje z rozmów z pisarzami. Kupował i przekazywał bezpiece wydawnictwa drugoobiegowe, pisał ich recenzje oraz z różnym skutkiem rozszyfrowywał pseudonimy autorów paryskiej „Kultury”. Ze względu na znajomości w środowisku partyjnym i opozycyjnym, a także zaangażowanie i posiadane umiejętności był jednym z cenniejszych agentów bezpieki w środowisku literackim.

Although Kazimierz Koźniewski was a renowned journalist and writer during the time of the Polish People’s Republic (PRL), he has been forgotten since. Recently he was revealed to have been a Security Service agent between 1947 and 1989. He was discovered to have denounced literary circles under the pseudonym “33”. The aim of this thesis is to survey both his public and his hidden life.The first chapter concerns the relationship between writers and the government in PRL. The second part contains Koźniewski’s biography. His political views, his advocacy of communist authorities, as well as his writing and journalism are analysed. The third chapter describes his actions as a spy in literary circles. The subsections involve the situation of writers in PRL, the information collected about them by government intelligence, the analysis of illegal books and reports from abroad. Koźniewski provided a detailed observation of the Association of Polish Writers. He would buy and hand illegal books over to the Security Service, write reviews of them and decrypt the pseudonyms of “Kultura” authors. Due to his connections in both the ruling party and the opposition, he was one of the most valued spies in the Polish literary circles.