Między grozą a pięknem. O przekładzie poezji Edgara A. Poe.

Celem pracy jest zidentyfikowanie konceptualnych i stylistycznych różnic w tłumaczeniach poezji Edgara A. Poe na język polski i niemiecki. W pierwszym rozdziale przedstawiono biografię Poego, znaczącą dla stworzenia obrazu jego poezji, opisano cechy gotyku w literaturze z uwzględnieniem wyjaśnień jego najważniejszych elementów. Omówiono międzynarodowy wpływ twórczości Poego, ze wskazaniem jego najbardziej znaczących adwokatów, takich jak Charles Baudelaire, Arno Schmidt, czy Stefan Grabiński. Analiza dotyczyła wybranych strof pochodzących z pięciu wierszy poety w oryginale oraz tłumaczeniach na język niemiecki i polski. Wśród omawianych tłumaczeń polskich znalazły się te autorstwa Zenona Przesmyckiego, Barbary Beaupré, Antoniego Lange czy też Stanisława Barańczaka. Omawiane tłumaczenia niemieckie należą do Hedwigi Lachmann i Theodora Etzela. Tłumaczenia w obrębie pięciu wybranych wierszy („Kruk”, „Do jednej w raju”, „Sen we śnie”, „Robak zdobywca” i „Annabel Lee”) zostały przeanalizowane i porównane do oryginału i pozostałych tłumaczeń. W pracy sięgnięto po elementy stylistyki niezbędne w badaniach nad archaizacją oraz podstawy gramatyki kognitywnej i teorii metafory pojęciowej. Uwzględniono założenia Edgara A. Poego na temat istoty poezji, opisane w jego eseju „Zasady poetyckości”. Omówiono wpływ różnic w tekstach docelowych, zachodzących w stosunku do tekstów źródłowych, na odczytanie megametafory, czyli dominanty kompozycyjnej, utworów, a co za tym idzie wrażenia grozy lub piękna wśród czytelników, zamierzonego przez autora tekstu źródłowego.

The aim of this study is to identify conceptual and stylistic differences in Polish and German translations of Edgar A. Poe's poetry. The first chapter presents Poe's biography, significant in establishing an outline of his poetry, and describes the features of Gothic in literature including explanations of its most salient elements. The international influence of Poe's work is shown, with an indication of his most significant advocates, such as Charles Baudelaire, Arno Schmidt, and Stefan Grabiński. The analysis focuses on selected stanzas from five poems authored by Edgar A. Poe, presented in the original and in German and Polish translations. The Polish translations discussed included those by Zenon Przesmycki, Barbara Beaupré, Antoni Lange or Stanisław Barańczak. The German translations discussed include those by Hedwiga Lachmann and Theodor Etzel. The translations within the five selected poems ("The Raven", "To One in Paradise", "Dream within a Dream", "The Conqueror Worm" and "Annabel Lee") have been analysed and compared to the source text and other translations. The thesis draws on elements of stylistics essential to the study of archaization, as well as the foundations of cognitive grammar and conceptual metaphor theory. Edgar A. Poe's assumptions on the essence of poetry, as described in his essay "The Poetic Principle", are taken into account. The effect of differences in the target texts, occurring in relation to the source texts, on the reading of the megametaphor of the verses, and thus the impression of horror or beauty among readers, as intended by the author of the source text, is discussed.