Witch-hunt. Anti-Semitism in the culture and art criticism of the Second Polish Republic

Praca, w oparciu o szeroki materiał źródłowy, bada nieopracowane jak dotąd przejawy antysemityzmu w krytyce artystycznej międzywojennej Polski, a także omawia przykłady dyskryminacji osób pochodzenia żydowskiego w kulturze i nauce tego czasu. Część pierwsza ma charakter ogólny i dotyka antysemityzmu w szeroko rozumianej kulturze II Rzeczpospolitej. Buduje w ten sposób niezbędny kontekst historyczno-kulturowy, przybliżający dramatycznie pogarszającą się sytuację społeczności żydowskiej w Polsce, objawiającą się zarówno w aktach przemocy, jak i w rozmaitych sposobach dyskryminacji i idiosynkrazji – które dotykały również ludzi kultury i sztuki. Obok antyżydowskich incydentów (z których część została opisana w rozdziale pierwszym) ważnym polem antysemickich akcji była także publicystyka kulturalna, a w niej dynamiczna dyskusja dotycząca „zażydzenia kultury polskiej”. Lektura ówczesnej prasy pozwoliła wyróżnić dwa wyraźnie zarysowane rodzaje omawianego zjawiska: bojowy antysemityzm autorów związanych na ogół z Narodową Demokracją oraz antysemityzm „inteligentny”, „etyczny” proponowany przez środowiska liberalno-konserwatywne, a nawet lewicowe. Tym zagadnieniom poświęcony został drugi rozdział tej części pracy – przybliżający źródła antysemickiego myślenia narodowców, a także powszechnie przez nich stosowane narzędzia retoryczne, jak również pokazujący skalę problemu ujawniającą się w pozornie niewinnych wystąpieniach antysemitów „etycznych”.Druga część pracy została zawężona wyłącznie do obszaru krytyki sztuk plastycznych i podzielona na trzy rozdziały poświęcone odmiennym zagadnieniom dotyczącym sztuki żydowskiej (bądź uznawanej za żydowską) i jej twórców. Pierwszy dotyczy awangardy, a ściślej strategii perswazyjnych i narzędzi jej dyskredytacji w ówczesnej krytyce. Drugi poświęcony został recenzjom z wystaw, a w nich retoryce ocen krytycznych oraz sposobów, w jaki krytycy konstruowali swoją wypowiedź, by wywołać spodziewane reakcje odbiorcze. Rozdział trzeci stanowi zaś studium przypadku, tj. recepcja projektu pomnika Adama Mickiewicza, zaproponowanego Wilnu przez Henryka Kunę.

The dissertation, based on extensive source material, examines the unexplored manifestations of anti-Semitism in the art criticism of interwar Poland, and also discusses examples of discrimination against people of Jewish origin in the culture and science of that time.The first part is general and touches upon anti-Semitism in the broadly understood culture of the Second Polish Republic. In this way, it builds the necessary historical and cultural context, bringing closer the dramatically deteriorating situation of the Jewish community in Poland, manifested both in acts of violence and in various forms of discrimination and idiosyncrasy - which also affected people of culture and art. In addition to anti-Jewish incidents (some of which were described in chapter one), an important field of anti-Semitic actions was also cultural journalism, and in it a dynamic discussion about the "semitization of Polish culture". Reading the press of that time made it possible to distinguish two clearly outlined types of the phenomenon in question: militant anti-Semitism by authors generally associated with National Democracy and "intelligent", "ethical" anti-Semitism proposed by liberal-conservative and even leftist circles. These issues are the subject of the second chapter of this part of the work - presenting the sources of anti-Semitic thinking of nationalists, the rhetorical tools they commonly used, as well as showing the scale of the problem revealed in the seemingly innocent speeches of "ethical" anti-Semites.The second part of the work was narrowed down to the area of plastic arts criticism only and was divided into three chapters devoted to different issues concerning Jewish art (or considered to be Jewish) and its creators. The first concerns the avant-garde, or more specifically persuasive strategies and the tools to discredit it in the art criticism of the time. The second was devoted to exhibition reviews, including the rhetoric of critical assessments and the ways in which critics constructed their statements in order to evoke the expected perceptive reactions. The third chapter is a case study –Adam Mickiewicz Monument in Vilnius designed by Henryk Kuna and its reception in the interwar press.