The concept of the social contract in the philosophy of John Rawls and David Gauthier

Praca przedstawia dwa współczesne (i przeciwstawne) spojrzenia na koncepcję umowy społecznej – jedno zaproponowane przez Johna Rawlsa w jego „Teorii sprawiedliwości” oraz będące odpowiedzią na nie – spojrzenie Davida Gauthiera przedstawione m. in. w dziele pt. „Morals by Agreement”. Rozważania dotyczące tych dwóch filozofów poprzedzone są przedstawieniem rozwoju historycznego teorii kontraktowej: poczynając od myśli klasycznej i średniowiecznej, aby sięgnąć do nowożytnych koncepcji prezentowanych m. in. przez T. Hobbesa, J. Locke’a, J.J. Rousseau i I. Kanta. Najważniejszymi współczesnym teoretykami umowy społecznej są natomiast: John Rawls, który wskrzesił teorię umowy społecznej w drugiej połowie XX wieku oraz David Gauthier, który jest przede wszystkim przedstawicielem kontraktarianizmu moralnego. Omówienie koncepcji społecznego kontraktu prezentowanych przez obu tych filozofów będzie przedmiotem rozdziału trzeciego, w którym dokonam porównania, biorąc pod uwagę następujące aspekty związane z umową społeczną. Rozpocznę od charakterystyki położenia pierwotnego (sytuacja pierwotna Rawlsa i wyjściowa pozycja negocjacyjna u Gauthiera), następnie wskażę, w jaki sposób zapewniona ma być bezstronność (zasłona niewiedzy u Rawlsa, a u Gauthiera model targu oraz proviso Locke’a). Potem przejdę do charakterystyki stron przystępujących do umowy (w czyim interesie działają strony, zdolność do racjonalnego współdziałania z innymi, motywacja do przygotowania i dotrzymania umowy). W dalszej kolejności omówię dobra będące przedmiotem umowy - dystrybucji (zasada różnicy, pojęcie „społecznego potencjału”, proporcjonalna zasada różnicy Gauthiera). Następnie porównam cel i treść umowy społecznej w obu koncepcjach (będzie to ustalenie zasad sprawiedliwości w przypadku Rawlsa i stworzenie optymalnej procedury u Gauthiera). Na koniec przyjrzę się sytuacji po podniesieniu zasłony niewiedzy, a więc gwarancjom stabilności dobrze urządzonego państwa oraz racjonalności strategicznej Gauthiera). W rozdziale czwartym, będącym zakończeniem, przedstawię krótkie podsumowanie wyniku porównania koncepcji umowy społecznej w filozofii Johna Rawlsa i Davida Gauthiera oraz dokonam oceny obu koncepcji.

The dissertation presents two contemporary (and opposing) approaches to the concept of the social contract - one proposed by John Rawls in his "Theory of Justice", and in response to it - David Gauthier's view presented in "Morals by Agreement". Considerations for these two philosophers are preceded by a presentation of the historical development of the theory of social contract: from classical and medieval thought, to reach the modern concept presented by T. Hobbes, J. Locke, J.J. Rousseau and I. Kant. The most important modern theoreticians of the social contract, however, are: John Rawls, who raised the theory of the social contract in the second half of the twentieth century, and David Gauthier, who represents moral contractarianism.Description of the concept of the social contract presented by these two philosophers will be the subject of the third chapter, in which I make comparison, taking into account the following aspects of the social contract. I will start with the characterization of the initial situation (Rawls's original position and Gauthier's initial bargaining position), then I will show how philosophers ensure impartiality (the veil of ignorance in Rawls’s theory and bargain situation and Lockean proviso in Gauthier's theory). Then I will turn to the characterization of the parties to the agreement (in whose interest parties operate, their ability to rational interaction with others, the motivation to prepare and keep the agreement). Next, I will discuss the subject to the agreement (the difference principle, Gauthier's social surplus and proportional difference principle). Then I will compare the purpose and content of the social contract in both concepts (establishing the principles of justice in Rawls's theory and the creation of rational procedure in Gauthier's theory). At the end I will look at the situation after lifting the veil of ignorance, and thus guarantees of the stability of a well-ordered society and Gauthier's rational strategy).In the fourth chapter, which is the conclusion, I will present a brief summary of the result of a comparison of the social contract in the philosophy of John Rawls and David Gauthier and I will try to assess both concepts.