The sacredness of the mountains as an element of natural landscape in Japan

Niniejsza publikacja ma charakter religio-geograficzny, to znaczy podjęty w niej temat badawczy należy do przedmiotu dziedziny naukowej zwanej geografią religii. Celem pracy jest przybliżenie polskiemu czytelnikowi, w jaki sposób Japończycy pojmują świętość gór. Krajobraz naturalny stanowi tu tło i naturalną podstawę zbioru przekonań i idei mających związek z szeroko pojętymi wzniesieniami. Ów zbiór jest jednocześnie wyrazem umiłowania przyrody. Wszystko w nim wiąże się ze specyficznie japońskim poczuciem więzi z naturą. Kwestia sakralności gór została omówiona problemowo, dlatego książka nie stanowi katalogu świętych gór na Wyspach Japońskich. Zawiera natomiast analizę kompleksu religijnych wierzeń, wyobrażeń i rytuałów związanych z górami (sangaku shinkō), a zwłaszcza tych, które dotyczą Yama no Kami, co nie doczekało się dotąd opracowania w polskiej literaturze przedmiotu. Tytułowy problem jest rozważany z perspektywy shintō – rodzimego systemu wierzeń Japończyków. Pierwszy rozdział pracy ma charakter wprowadzający. Jest w nim mowa o pojęciu sacrum, czy o krajobrazie i środowisku geograficznym Kraju Kwitnącej Wiśni, a także o definiowaniu góry w nauce i rozumieniu, czym ona jest, w religii. W rozdziale drugim opisano shintō, czyli rodzimy kompleks wierzeń i zwyczajów kultowych Japończyków, wraz z problemami związanymi z jego konceptualizacją. W trzecim rozdziale przedstawione zostały, na podłożu narodowo-politycznym, narodziny głębokiego związku Japończyków z naturą. Czwarty rozdział poświęcony jest teorii i poglądom japońskiego uczonego Sonoda Minoru. Zawiera on między innymi definicję fūdo oraz satoyama, co pozwala lepiej zrozumieć wierzenia mieszkańców japońskich gór i ich okolic. W rozdziale piątym omówiona jest eliadowska teoria stwarzania świętej przestrzeni i sakralizacji świata, w tym koncepcja axis mundi, jak również wymiarów przestrzeni, poprzez które postrzegany jest świat w społecznościach tradycyjnych. Przedmiotem szóstego rozdziału są mityczne początki świata i powstanie pierwszych bóstw górskich według japońskich kronik Kojiki i Nihongi, do czasów zstąpienia na ziemię Ninigiego, a także związek wzniesień z władzą oraz domem cesarskim. W kolejnym, siódmym rozdziale, opisano Yama no Kami jako bóstwo japońskich górali (yamabito) w trzech aspektach: jako Pani Dzikiej Zwierzyny (gr. Potnia theron), jako władczyni lasu i ducha drzew oraz jako bóstwo wegetacji-płodności. Rozdział ten opiera się w dużej mierze na lokalnych legendach i wynikach badań niemieckiej japonistki Nelly Naumann. W rozdziale ósmym omówione zostały zwyczaje pochówku oraz kultu przodków koncentrujące się wokół wzniesień.

Present study has a religio-geographic character, it means that the research matter is a subject of field of research called geography of religion. Book outlines the issue of sacredness of mountains on the Japanese archipelago. The natural landscape is used as a background for showing the complex of beliefs and ideas connected with broadly understood mountains and hills therefore the evolution of the term "nature" and it’s unique understanding in Japan is shown. In addition to this, theories of Watsuji Tetsuro and Sonoda Minoru are implemented with the latter’s concepts of fūdo and satoyama. The main focus is put on analysis of those religious images and representations and showing their complexity solely from the perspective of the indigenous religion of Japanese people, especially in the context of beliefs concerning Yama no Kami, subject which wasn’t taken upon in Polish researches. Because Shintō assimilated many elements from Buddhism and Taoism book is largely based on Japanese folklore that probably preserved most of native mountain beliefs. Mountains are viewed in four aspects by which they are treated as sacred: 1) The personification of mountains - being regarded as alive, or possessed by a power hiding behind their massive forms; 2) Gods and mountains - besides being personified, mountains are associated with defined gods, either as their occasional or as their more permanent seats or abodes; 3) Place of the last journey - belief that ghosts haunt mountains or that Other world of the dead is situated on a mountain top; 4) Mountains as the abode of spirits - besides being the seat of gods, mountains are also inhabited like other parts of nature, by spirits, or are haunted by demons. First chapter is introductory one. Concepts of sacrum, landscape and Japanese geographical environment are being explained. Big part of it is the outline of the field of studies called geography of religion in Poland, Japan and around the world. Next chapter is about Shintō and problems with it’s conceptualization. Third one main concern is nature and evolution of understanding of this term in Japan. Chapter fourth is entirely about ideas and theories of Sonoda Minoru with two most important for this work - fūdo and satoyama. Subsequent chapter shows archetypical idea of sacred mountain based on Mircea Eliade’s theories of sacred space and sacralization of the world. Sixth chapter shows cosmogony and origin of the first mountain deities based on Kojiki and Nihongi (to the descent of Ninigi), additionally portrays the connection between mountains and political power. Seventh one, presents Yama no Kami ("deity of mountain") as a goddess of Japanese highlanders (yamabito) in three aspects: 1) mistress of animals, 2) ruler of forest and spirit of trees, 3) vegetation-fertility deity. It is based on local legends and research of German japanologist Nelly Naumann. The last chapter outlines burial customs and ancestors veneration connected with mountains and hills.