“In order to keep the most important unchanged, you must change everything” A modern image of Kurtz from “Heart of Darkness” in Jacek Dukaj’s translation into Polish. An analysis of chosen elements of language stylisation and the characterisation of Kurtz in “Serce ciemności”

„Heart of Darkness” jest jednym z najpopularniejszych w Polsce utworów Josepha Conrada. Na przestrzeni lat powstało wiele przekładów tego dzieła na język polski. Odpowiedzią na dotychczasowe przekłady jest napisane przez Jacka Dukaja spolszczenie zatytułowane „Serce ciemności”. Autor wystylizował swoje tłumaczenie na współczesny potoczny język polski. Wykorzystał w tym celu między innymi: deminutywa, onomatopeje, wulgaryzmy, uwspółcześnione słownictwo handlowe. Wymienione elementy stylizacji językowej zostały przeanalizowane w rozdziale trzecim pracy w celu określenia funkcji, jakie spełniają one w „Sercu ciemności”. Ze względu na to, że stylizacja może wpływać na charakterystykę bohaterów utworu, w rozdziale czwartym przeanalizowano, w jaki sposób Dukaj przedstawił postać Kurtza. Była to próba określenia, ile wspólnego ma współczesny Kurtz z bohaterem wykreowanym przez Conrada. Analiza pokazała, że pomimo znacznych modyfikacji tekstu oryginału, w spolszczeniu zachowane zostały oryginalne cechy Kurtza. Co więcej, w „Sercu ciemności” najważniejsze z nich zostały wyraźnie podkreślone. W ten sposób Dukaj najwyraźniej zamierzał zwrócić uwagę współczesnych polskich czytelników na najistotniejsze kwestie zawarte w opowiadaniu Conrada.

“Heart of Darkness” is one of the most popular works of Joseph Conrad in Poland. Throughout the years, it has been translated into Polish many times. “Serce ciemności”, written by Jacek Dukaj and described by him as a “Polonisation”, is a response to previous translations. The short story was written in modern colloquial Polish. In order to achieve the effect of modern language, the author used, among others: diminutives, onomatopoeia, vulgarisms, and contemporised commercial vocabulary. These elements of stylised language were analysed in the third chapter of the thesis. The purpose of the analysis was to determine what the function of these elements was in Dukaj’s book. Stylisation may influence the portrayal of characters of a book. Therefore, in the fourth chapter, the way in which Dukaj characterised Kurtz was analysed. It was an attempt to determine how much modern Kurtz and the original character created by Conrad have in common. The analysis shows that despite considerable modifications of the original text, the original Kurtz’s traits remained. What is more, the most significant ones were strongly stressed in “Serce ciemności”. In that way, Dukaj intended to draw modern Polish readers’ attention to the salient issues included in Conrad’s short story.