Mediation proceedings before administrative courts

Współczesne systemy prawne coraz częściej preferują rozwiązywanie sporów społecznych w drodze stosowania różnych konstrukcji o charakterze polubownym, zwłaszcza mediacyjnym. Mediacja zaliczana jest do alternatywnych form rozwiązywania sporów (alternative dispute resolution), alternatywnych wobec klasycznego państwowego wymiaru sprawiedliwości.W obecnej rzeczywistości społecznej i prawodawczej odgrywa ona coraz większą rolę. Postępowanie mediacyjne zostało wprowadzone również do postępowania przed sądami administracyjnymi ustawą z dnia 30 sierpnia 2002 r. o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, w ramach ogólnej reformy polskiego sądownictwa administracyjnego. Jest ono szczególnym i zarazem fakultatywnym etapem tego postępowania. Na wzrost rozwoju i zastosowania instytucją mediacji w administracji oraz na prawo krajowe silny wpływ wywarła działalność ustawodawstwa europejskiego. Dodatkowo u podstawą reformy, która weszła w życie 1 stycznia 2004 r. były zmiany ilościowe, zwiększenie liczby spraw załatwianych oraz skrócenie czasu rozpatrywania każdej z nich. Instytucja mediacji postrzegana była bowiem przede wszystkim jako swoiste lekarstwo na przeciążenie sądów administracyjnych wciąż napływającymi i coraz dłużej zalęgającymi sprawami. Z kolei celem przepisów o mediacji w postępowaniu sądowoadministracyjnym jest doprowadzenie do zakończenia sporu inaczej niż poprzez klasyczne rozpoznanie sprawy przez sąd według ściśle określonych procedur. Polega ono na rozważeniu i wyjaśnieniu okoliczności faktycznych i prawnych sprawy, tak aby strony mogły na tej podstawie poczynić ustalenia co do sposobu jej załatwienia, w granicach obowiązującego prawa. Część przedstawicieli środowiska bardzo sceptycznie przyjęła rozwiązania przewidziane w art. 115-118 p.s.a. Wiele z nich wzbudziło burzliwą dyskusję w doktrynie. Ponadto większość przyjętych w art. 115-118 p.s.a. rozwiązań ujawnia szereg niedostatków i budzi wiele watpliwości. W kręgu zagadnień, które wzbudzają najwięcej kontrowersji można wyróżnić: termin do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania mediacyjnego, brak ograniczenia w przepisach co do tego, jakie kategorie skarg mogą być kierowane do postępowania mediacyjnego, udział w postępowaniu w roli mediatora – sędziego, także udział w mediacji pełnomocnika strony, następnie sposób uregulowania mocy wiążącej i charakteru uzgodnień mediacyjnych oraz - w sytuacji wniesienia skargi na akt wydany lub czynność podjętą w wyniku mediacji - określenie co stanowi przedmiot pierwotnej skargi. Bez wątpienia obowiązujące w postępowaniu sądowoadminsitracyjnym przepisy nie sprzyjają załatwianiu spraw w drodze postępowania mediacyjnego. W obecnym kształcie instytucja ta w niewielkim stopniu może przyczynić się do usprawnienia oraz poprawienia efektywności kontroli sprawowanej przez sądy administracyjne.

Modern legal systems increasingly prefer to solving social disputes through the application of different amicable solutions, especially through mediation. Mediation is considered as a kind of alternative dispute resolution methods (ADR), alternative to classic litigation. In the current business reality and legislative it plays an increasingly important role. Mediation procedure was introduced to proceedings before administrative courts by Act of 30 August 2002, as part of an overall reform of Polish administrative courts. Mediation is a special and also an facultative stage in the procedure. The increase in the development and application of the institution of mediation in administration and national law has had a strong influence in the European legislation activities. Additionally, at basis of the reform, which entered into force on 1 January 2004 were quantitative changes, an increase in the number of cases handled as well as shortening the processing time of each of them. The institution of mediation was seen, first and foremost as a kind of cure for an overload of administrative courts still incoming and getting longer overhang issues.The main aim of mediation procedure in administrative court proceedings is to end the dispute by other method than through a classic examination of the case by the court according to strict procedures. It involves the consideration and clarification of the facts and legal issues, so that the parties can on this basis make findings as to the manner of its settlement, within the limits of applicable law. However, part of the law authorities are very skeptical to arrangements provided in the code of administrative litigation. In addition, most of adopted solutions reveals a number of shortcomings and raises a lot of doubts. In the circle of issues that arouse most controversy can be distinguished: the deadline to submit an application to initiate mediation proceedings, the lack of restrictions in the legislation as to what categories of complaints mediation can be handled, participation in the proceedings of a judge as a mediator, then the binding character of mediation outcome and the nature of the mediation arrangements and - in case of a complaint raised against an act issued or action taken as a result of mediation - the definition of what is the subject of the original complaint. Without a doubt, application of mediation provisions in administrative litigation do not support this institution. At present, mediation has little to contribute to the streamlining and improving the effectiveness of the control exercised by the administrative courts.