Indicators of Reference as a Translation Issue

Referencja jest zdolnością wyrażeń tekstowych do wyznaczania fragmentów rzeczywistości pozajęzykowej. Dzieli się, najogólniej rzecz ujmując, na określoną (identyfikującą konkretne obiekty) oraz nieokreśloną (odsyłającą do obiektów jednostkowych, ale nie identyfikującą ich jednoznacznie). Stanowi ona warunek zrozumiałości wypowiedzi odnoszących się do pozajęzykowej rzeczywistości i przysługuje wyrażeniom argumentowym (argumentom) – w odróżnieniu od predykatywnych, których własnością jest posiadanie wyłącznie znaczenia.Referencja posiada w różnych językach szereg wykładników. Niektóre z nich (np. angielski, niemiecki, francuski) mają wyspecjalizowane w tej funkcji odrębne części mowy – rodzajniki – nie rezygnując jednak z innych, które są dostępne również językom nierodzajnikowym (takim jak polski). Tłumacz, który przekłada tekst z języka angielskiego na polski ma więc do wykorzystania bardziej ograniczony zasób środków służących do wyrażenia tej kategorii, co może stwarzać problem translatologiczny.W swojej pracy analizuję na konkretnym przykładzie (fragment The Lord of the Rings J.R.R. Tolkiena i jego przekład stworzony przez Marię i Cezarego Frąców), w jaki sposób ta kwestia rozwiązywana jest podczas tłumaczenia dzieła literackiego. W tym celu z obu tekstów (angielskiego i polskiego) wybrano wszystkie grupy imienne o charakterze argumentowym, określono ich referencję i sprawdzono, jakie są w każdym przypadku jej wykładniki, a następnie porównano wyniki dla wyrażeń w tekście angielskim z ich polskimi odpowiednikami.

A reference is an ability of phrases to designate parts of non-linguistic reality. Generally it is devided into definite (identifying specific objects) and indefinite (relating to individual objects but not identifying them unambiguously. It is a condition of intelligibility of utterances related to non-linguistic reality and it inherits argumentative statements (agruments) – in contrast to predicative one that have only their meaning. Reference has various indicators in various languages. Some of them (e.g. English, German, French) have different parts of speech specialized in that function – articles – but without dropping the other ones, which are available also in languages in which articles do not exist (as Polish). A translator who translates a text from English into Polish has less measures to express this category, what can cause translation problems.In my thesis I analyze on a particular example (an excerpt from J.R.R Tolkien’s The Lord of the Rings and its translation made by Maria and Cezary Frąc), how this issue is resolved during translation of a literary work. In order to do that, all noun phrases that have argumentative character were taken from both texts (English and Polish), their reference was marked, its indicators were checked in every case and then results of English and Polish phrases were compared.