Remuneration for non-contractual use of capital in light of foreign currency-linked loan cases

Aktualnie w sprawach dotyczących kredytów powiązanych z walutą obcą (głównie kredytów tzw. frankowych) najwięcej kontrowersji budzi kwestia rozliczeń po upadku umowy kredytu (nieważności czy bezskuteczności umowy), w tym w szczególności zagadnienie wynagrodzenia z tytułu korzystania ze środków pieniężnych bez podstawy prawnej. Mowa o następujących roszczeniach: po pierwsze o roszczeniu banku względem kredytobiorcy o wynagrodzenie za udostępnienie środków pieniężnych, po drugie o roszczeniu kredytobiorcy o odszkodowanie czy waloryzację kwot wpłaconych do banku w formie rat kredytowych.W dotychczasowym piśmiennictwie zarysowały się zasadniczo dwa konkurencyjne i zupełnie odmienne stanowiska. Pogląd dopuszczający uwzględnianie powództw o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału oraz pogląd negujący taką możliwość. Według pierwszego ze stanowisk powództwa o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału zasługują na uwzględnienie, ponieważ przywracają faktyczną równowagę majątkową stron, uwzględniają przy tym fakt zmiany wartości pieniądza w czasie, a także nie pozostają obojętne na ekonomiczną istotę stosunku kredytu. Zgodnie z drugim poglądem, brak jest podstaw roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, ponieważ roszczenia przysługujące stronom nieważnej umowy mają charakter wyłącznie restytucyjny, a ponadto – w przypadku roszczeń skierowanych przez banki przeciwko kredytobiorcom-konsumentom – uznanie takiego roszczenia byłoby sprzeczne z dyrektywą 93/13/EWG. Roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału zasługuje na opracowanie. Niniejsza praca przedstawia to zagadnienie w sposób systemowy, z kompleksowym uwzględnieniem dorobku orzecznictwa i doktryny. Rozważania rozpoczęto od zdefiniowania kluczowych dla omawianego roszczenia pojęć, takich jak pojęcie umowy kredytu, w tym kredytu frankowego, ze szczególnym naciskiem położonym na świadczenia spełniane przez strony umowy kredytu. Opisano także przyczyny i rodzaje wadliwości umów kredytów frankowych. Na tej podstawie dokonano charakterystyki roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału, z uwzględnieniem różnych podstaw prawnych. Odrębny rozdział poświęcono ocenie roszczenia w perspektywie unijnego systemu ochrony konsumentów.Praca uwzględnia stan prawny na dzień 05.05.2023 r.

Currently, in cases involving loans linked to foreign currencies (mainly Swiss frank), the most controversial issue is that of post-collapse settlements (invalidity or ineffectiveness of the agreement), including in particular the issue of remuneration for the use of funds without a legal basis. The claims in question are as follows: firstly, the bank's claim against the borrower for remuneration for using borrowed money, and secondly, the borrower's claim for compensation or valorisation of the amounts paid to the bank in the form of loan instalments.Essentially, two competing and quite different positions have emerged in the literature to date: a view that allows actions for remuneration for the use of capital and a view that denies this possibility. According to the first position, actions for remuneration for the use of capital deserve to be taken into account, as they restore the actual property balance of the parties and the fact of the change in the value of money over time, and are not indifferent to the economic substance of the loan agreements. According to the second view, there is no basis for a claim for remuneration for the use of capital, since the claims available to the parties to an invalid contract are of a restitutionary nature only and, moreover, in the case of claims by banks against consumer borrowers, recognition of such a claim would be contrary to Directive 93/13/EEC. A claim for remuneration for non-contractual use of capital deserves elaboration. This work presents the issue in a systemic way, with a comprehensive consideration of the case law and doctrine. The discussion starts by defining key concepts for the claim in question, such as the concept of a credit agreement, including a franking credit, with particular emphasis placed on the performance of the parties to the credit agreement. The causes and types of defectiveness of franking credit agreements were also described. On this basis, the claim for remuneration for non-contractual use of capital is characterised, taking into account the different legal bases. A separate chapter is devoted to the assessment of the claim in the perspective of the EU consumer protection system.The work takes into account the legal situation as of 05.05.2023.