Family histories : representations of transgenerational trauma in contemporary Polish illness narratives

Bibliogr. s. 143-144. Online First 2025-03. Nieaktywne DOI: 10.4467/2084395XWI.25.007.21426

Niniejszy artykuł stanowi próbę prezentacji i analizy przykładów zjawiska zaobserwowanego we współczesnych (auto)patografiach, jakim jest osadzenie indywidualnych doświadczeń choroby ("illness") w kontekście ich społecznych uwarunkowań. W tym celu wykorzystane zostaną trzy przykłady opublikowanych w ostatnich latach tekstów z szeroko rozumianej literatury (auto)patograficznej: "Jak nie zabiłem swojego ojca i jak bardzo tego żałuję" Mateusza Pakuły (2021), "Mireczek" Aleksandry Zbroi (2021) oraz "Jak płakać w miejscach publicznych" Emilii Dłużewskiej (2023). W analizie każdego z nich kluczowe będą sposoby reprezentacji nieprzepracowanej, zbiorowej traumy historycznej, która, na co zwracał uwagę Michał Bilewicz (Bilewicz, "Traumaland") wywiera kluczowy wpływ na sposób funkcjonowania współczesnego polskiego społeczeństwa. Taka metoda analizy wskazuje na zjawisko, które Lisa Diedrich określała jako przejawianiesię w narracjach (auto)patograficznych "narodowych sposobów chorowania" (Diedrich, "Treatments: Language, Politics and the Culture of Illness"). Pozwala również dowartościować emancypacyjny i wspólnototwórczy potencjał prezentowanych tekstów, którego istotność w analizach krytycznych literatury maladycznej podkreślała Klaudia Muca (Muca, "Tekst jako terapia").

In his 2024 book "Traumaland", social psychologist Michał Bilewicz explores how the events of the twentieth century continue to cast a long shadow over contemporary Polish society as collective and transgenerational trauma. This article examines how transgenerational trauma manifests in contemporary life writing, specifically illness narratives. It offers an alternative approach to the perspective often adopted in Polish literary studies, where, as Klaudia Muca noted, individual existential experiences tend to be prioritized over expressions of collective identity (Muca, "Tekst jako terapia"). Focusing on the latter, this article emphasizes the emancipatory potential of pathographies. The aim is to analyze how illness, as presented in these texts, is embedded within family histories - stories and illnesses passed down through generations - in the context of twentieth-century transgenerational collective trauma. This approach is applied to three contemporary pathographies: Mateusz Pakuła's "Jak nie zabiłem swojego ojca i jak bardzo tego żałuję" (2021), Aleksandra Zbroja's "Mireczek "(2021), and Emilia Dłużewska's "Jak płakać w miejscach publicznych" (2023). By foregrounding the collective aspects of illness as depicted in these works, this article explores what Lisa Diedrich referred to as "national arts of being ill and doing illness" (Diedrich, "Treatments: Language, Politics and the Culture of Illness"), suggesting that the ways in which the subjects of these pathographies navigate their illness experiences reflect broader societal tendencies.