Factors affecting riverbed changes of Biała Tarnowska River in 2010-2020

Biała Tarnowska w XX wieku została poddana silnej antropopresji, która doprowadziła do pogorszenia się stanu ekologicznego rzeki i zwiększenia zagrożenia powodziowego. Celem pracy było określenie zmian w korycie rzeki w latach 2010-2020 oraz wskazanie ich przyczyn. Dokonano pomiarów koryta Białej Tarnowskiej w czterech przekrojach poprzecznych - dwóch uregulowanych i dwóch nieuregulowanych, w górnej części zlewni. Wyniki zostały porównane z badaniami przeprowadzonymi przez Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie w 2010 roku. Analizie poddano również zdjęcia satelitarne oraz fotografie z 2010 i 2020 roku. W analizowanych przekrojach swobodnych (nieuregulowanych) stwierdzono przemieszczanie się nurtu w korycie z jednego brzegu na drugi, czemu w pewnych miejscach koryta towarzyszyła erozja wgłębna a w pewnych – akumulacja niesionego materiału. Jakkolwiek, w przekroju swobodnym położonym 1,5 km powyżej przekroju uregulowanego zaobserwowano kilkucentymetrowe wcięcie się koryta w stosunku do roku 2012. W przekrojach uregulowanych, w następstwie skanalizowania koryta, następowało wyraźne, kilkunastocentymetrowe, wcinanie się rzeki w podłoże. We wszystkich przekrojach, w miejscach powiększających się odsypów następowało ich zarastanie. Przyczynami zmian koryta Białej Tarnowskiej są regulacje rzeki, eksploatowanie osadów z koryta oraz procesy fluwialne zachodzące w czasie wezbrań. Obecnie prowadzone są prace rewitalizacyjne Białej Tarnowskiej mające zlikwidować negatywne skutki uregulowania rzeki.

The Biała Tarnowska River was heavily affected by anthropopression which led to the deterioration of the ecological river quality and increase flood risk in twentieth century. The aim of the study was to determine changes in the river bed in 2010-2020 and to indicate their causes. The Biała Tarnowska riverbed was measured in four cross sections - two regulated and two unregulated, in the upper part of the catchment area. The results were compared with the research carried out by the Institute of Nature Conservation, Polish Academy of Sciences in Krakow in 2010. Satellite images and photos from 2010 and 2020 were also compared. In the studied unregulated cross-sections, the movement of the river in the riverbed from one bank to the other was found, which in some places of the riverbed was accompanied by deep erosion and in some places - by accumulation of river material. However, in the unregulated section located 1,5 km upstream the regulated section, an incision of several centimeters was observed in the channel in relation to 2012. In the regulated sections, as a result of channeling the channel, the river clearly cut into the ground (several dozen centimeters). In all sections, places of the expanding banks by accumulation of river material were overgrown. The causes of channel’s changes include a channelization, exploitation of sediments from the channel and fluvial processes occuring during floods. Currently, the restoration of the river bed of Biała Tarnowska River is done in order to eliminate the negative effects of the channelization of the river.