(Gender) on the spectrum - how do neurodiverse people perceive gender?

Celem badania było ustalenie, w jaki sposób osoby neuroatypowe (posiadające diagnozę psychiatryczną z zakresu zaburzeń neurorozwojowych, zaburzeń osobowości, zaburzeń afektywnych) postrzegają, odczuwają i manifestują płeć w kontekście polskim. Tło teoretycznej pracy stanowi przegląd współczesnych koncepcji płci (esencjonalizm, konstruktywizm, teoria performatywności płci), które stanowią punkt odniesienia dla zebranych podczas indywidualnych wywiadów pogłębionych refleksji osób badanych. W ramach badania przeprowadzono 12 wywiadów z osobami o różnych diagnozach psychiatrycznych spod parasolki neuroatypowości (spektrum autyzmu, ADHD, zaburzenia osobowości z pogranicza (borderline), narcystyczne zaburzenia osobowości, zaburzenia afektywne, padaczka, schizofrenia, zaburzenia lękowe, zespół Tourette’a), a następnie przeanalizowano je pod kątem trzech podstawowych pytań badawczych, by ustalić, w jaki sposób osoby neuroróżnorodne postrzegają płeć, jak się z nią identyfikują, oraz w jaki sposób manifestują ją zewnętrznie w postaci ekspresji. Zebrane wypowiedzi pozwalają ustalić, że osoby neuroatypowe skłaniają się ku konstruktywistycznemu rozumieniu płci (szczególnie bliska jest im butlerowska teoria performatywności płci), którą postrzegają dodatkowo jako płynną i indywidualną. Na poziomie tożsamościowym wykazują skłonność do kwestionowania swojej płci i eksperymentowania z nią oraz identyfikują się często z niebinarnością i różnorodnością płciową. Kategoria płci nie ma dla nich również dużego osobistego znaczenia, postrzegana jest bardziej jako narzucona z góry konieczność niż ważny element własnej tożsamości. Ekspresja osób nauroatypowych zdaje się również odbiegać od przyjętych norm i odzwierciedlać ich potrzeby wynikające z indywidualnych diagnoz. Kluczowymi elementami konstytuującymi ekspresję jest wygoda (w tym dopasowanie do potrzeb sensorycznych) oraz zmienność, płynność ekspresji, która nie stanowi dla większości osób respondenckich formy manifestacji płci. Kierują się one raczej potrzebą wyrażanie indywidualnej estetyki lub innych elementów swojej tożsamości. Badania te stanowią punkt wyjścia do pogłębienia refleksji na temat postrzegania, odczuwania i manifestowania płci w obrębie poszczególnych jednostek diagnostycznych oraz wpływowi płci na proces diagnostyki psychiatrycznej, która pełna jest stereotypów odnosi zarówno neuroróżnorodności, jak i różnorodności płciowej.

The aim of the study was to determine how neuroatypical people (those with a psychiatric diagnosis of neurodevelopmental disorders, personality disorders, affective disorders) perceive, feel and manifest gender in the Polish context. The theoretical background of the study is an overview of contemporary concepts of gender (essentialism, constructivism, gender performativity theory), which provide a reference point for the in-depth reflections of the subjects collected during individual interviews. The study included 12 interviews with individuals with various psychiatric diagnoses from under the umbrella of neuroatypicality (autism spectrum, ADHD, borderline personality disorder, narcissistic personality disorder, affective disorders, epilepsy, schizophrenia, anxiety disorders, Tourette syndrome), and then analyzed them in terms of three basic research questions to determine how neurodiverse people perceive gender, how they identify with it, and how they manifest it externally in the form of expression. The collected statements make it possible to establish that neuroatypical people tend to have a constructivist understanding of gender (particularly close to Butler's theory of gender performativity), which they additionally perceive as fluid and individual. At the identity level, they tend to question their gender and experiment with it, and often identify with non-binary and gender diversity. The category of gender also has little personal meaning for them, being seen more as a pre-imposed necessity than an important part of one's identity. The expression of neuroatypic people also seems to deviate from accepted norms and reflect their needs based on individual diagnoses. The key elements constituting expression are convenience (including matching sensory needs) and variability, the fluidity of expression, which is not a form of gender manifestation for most respondents. Rather, they are driven by the need to express individual aesthetics or other elements of their identity. This research provides a starting point for deeper reflection on how gender is perceived, felt and manifested within individual diagnostic units, and the impact of gender on the psychiatric diagnostic process, which is full of stereotypes relating to both neurodiversity and gender diversity.