Invitation to the game. Theatricality of violence in Michael Haneke's Funny Games.

Kontrowersje, jakie wzbudza film Funny Games (1997) Michaela Hanekego, skupiają się przede wszystkim wokół problemu przemocy: sposobów jej obrazowania, odwracania schematów dramaturgicznych, w których występuje, a także jej codziennej obecności w mediach. Oczywiście, pisząc o Funny Games, nie sposób pominąć tego zagadnienia, bo staje się ono punktem wyjścia także i dla tej pracy. Moim celem jest jednak spojrzenie na film Hanekego w szerszym, kulturowym kontekście.Praca ta została podzielona na trzy rozdziały. Każdy z nich prezentuje analizę Funny Games, zawsze jednak w oparciu o inną metodę opisu. Celem, jaki przyświeca rozdziałowi pierwszemu, jest analiza i omówienie „strategii odwrócenia” stosowanej przez Hanekego. Reżyser wykorzystuje ją przede wszystkim do skonstruowania fabuły oraz inscenizowania aktów przemocy (offscreen violence w opozycji do ultraviolence). Głębsza analiza, dla której punktem wyjścia stało się rozróżnienie opisanych przez Mirceę Eliadego temporalnego porządku sacrum i profanum, ujawnia jednak w zachowaniach Petera i Paula dążenie do wprowadzenia zasad porządku karnawałowego, opierającego się właśnie na logice odwrócenia. W rozdziale drugim poddaję analizie motyw gry/zabawy. W filmie Hanekego funkcjonuje on na różnych poziomach: w jego tytule (Funny Games, czyli „Zabawne gry”), w dialogach (metafora gry – lub raczej „gierki” – używana jest do opisu niejednoznacznych, niekomfortowych dla jednej ze stron sytuacji), jako „gry i zabawy”, do udziału w których Peter i Paul zmuszają rodzinę Schoberów. Funny Games jest także „grą w kino”: Haneke puszcza oko do widza i polemizuje ze schematami fabularnymi, do jakich przyzwyczaiło odbiorcę kino gatunków. Zapleczem teoretycznym dla tej części pracy jest esej Ludzie a gry i zabawy Rogera Caillois. Z zaproponowanej w nim przez francuskiego filozofa klasyfikacji, ograniczyłam się jednak tylko do dwu kategorii – agon (współzawodnictwo) i alea (los), których związek autor opisuje jako charakterystyczny dla społeczeństw nowoczesnych. W moim odczuciu „gry i zabawy” prezentowane w Funny Games doskonale mieszczą się w zaproponowanych pojęciach. Ostatni, trzeci rozdział, koncentruje się na obecnej w Funny Games metaforyce teatralnej. W oparciu o słynne dzieło Ervinga Goffmana, Człowiek w teatrze życia codziennego, poddaję analizie interakcje, jakie zachodzą między poszczególnymi bohaterami. Interesują mnie szczególnie strategie obliczone na wywarcie wpływu na partnerów interakcji – prezentowanie się za pomocą „fasady”, działania zespołowe – ale również przykłady kreowania przestrzeni, w jakiej rozgrywa się akcja, na wzór sceny. Poza zachowaniami „kontekstowymi” i „niewerbalnymi”, jakie według Goffmana stanowią istotę teatralizacji codziennych zachowań, analizuję także specyficzne działanie, którego istotą jest wypowiedzenie – tzw. performatyw. Przykładem takiej „czynności wykonywanej przy użyciu języka” jest zakład. Jego analizę opieram na dziele „Jak działać słowami?” Johna Langshawa Austina. Rezygnacja z osadzenia Funny Games w kontekście innych filmów Hanekego jest zabiegiem świadomym. Jedyny wyjątek stanowi Benny’s Video (1992), do którego Funny Games w wyraźny sposób nawiązuje. W innych dziełach Michaela Hanekego pojawiają się jednak podobne motywy, co pozwala na traktowanie Funny Games jako egzemplifikacji. Tematem pracy jest analiza jednego (a ściśle dwóch) filmów, zatem na nim będę się koncentrować.

The controversy inspired by Michael Haneke's Funny Games (1997) focused mainly on the issue of violence: the ways of its representations, inversion drama schemes, in which there is, as well as its daily presence in the media. Of course, writing about Funny Games, we can't ignore this issue, because it is also the starting point for this work. My goal is to look at the Haneke's work in a wider cultural context.This work is divided into three chapters. Each of them presents an analysis of Funny Games, but always based on a different method of description. Main aim of the first chapter is to analyze and discuss the "reversal strategy" used by Haneke. The director uses it primarily for the construction of the plot and staging acts of violence (offscreen violence in opposition to ultraviolence). A deeper analysis, for which the starting point was the distinction described by Mircea Eliade temporal order of the sacred and the profane, but reveals the behavior of Peter and Paul's desire to introduce principles of the carnival, which is based on the logic was reversed.The second chapter examines the theme of games / fun. In "Funny Games" it operates at different levels: in its title (Funny Games, or "Funny Games"), in the dialogue (a metaphor for the game iis used to describe a vague, uncomfortable face-to face interactions), as "funny games", to participate in the Peter and Paul forced the Schobers family. Funny Games is also a "game of cinema": Haneke winks to the audience and take issue with the circuit feature film for which the recipient accustomed cinema genres.Theoretical background for this chapter is an essay "Man, Play and Games", written by Roger Caillois. I use only two categories of game and play, that Caillois described: agon (competition) and alea (fate), whose relationship he describes as characteristic of modern societies. In my opinion the "fun and games" presented in Funny Games are well within the proposed concepts.Last one, the third chapter focuses on the current Funny Games theatrical imagery. Based on the famous work of Erving Goffman, "The Man in the Theater of Everyday Life", I give the analysis of the interactions that occur between the different characters. Interested particular strategies calculated to influence the interaction partners - to present to a "facade", action team - as well as examples of creating the space in which the action takes place, like the scene.In addition to the behavior of "contextual" and "non-verbal", which, according to Goffman constitute the essence of theatricality of everyday behavior, I analyze the specific activity, the essence of which is the termination - the so-called. performative. An example of such "actions performed by using the language" of the plant. His analysis is based on the book "How to Do Things With Words?" John Langshaw Austin.I give up to put "Funny Games" in Haneke's other films context but this is aware of the procedure. The only exception is "Benny's Video" (1992), which "Funny Games" expressly refers. However, there are similar themes in other Haneke's films, which allows for focus on "Funny Games" as an exemplification. Subject of this essay is to analyze one (or strictly two) films, therefore it will be focused.