Human bites by the common adder (Vipera berus) in Poland

Żmija zygzakowata (Vipera berus) jest jedynym jadowitym wężem w Polsce mogącym stanowić potencjalne zagrożenie dla człowieka. Celem niniejszej pracy było przedstawienie częstości pokąsań na terenie kraju oraz określenie realnego zagrożenia wynikającego z zatrucia jadem. Ankietę dotyczącą pokąsań rozesłano do 2185 placówek medycznych w celu zebrania informacji o pacjentach hospitalizowanych po ukąszeniach w latach 1990–2023. Uzyskano dane o 374 pacjentach zawierające wiek, płeć, czas leczenia, stopień zatrucia jadem, podanie i powikłania po podaniu surowicy, a także miejsce pokąsania i występujące objawy. Przeprowadzone analizy statystyczne pozwoliły wykazać ogólne trendy dotyczące pokąsań. Ustalono, że rozkład częstości pokąsań nie jest jednorodny w zależności od wieku, a także, że kąsani są najczęściej mężczyźni (228 osób, 61%). Ponad połowa pokąsanych wykazywała jedynie objawy miejscowe wykazując lekki stopień zatrucia jadem (172 osoby, 62%) a większość pacjentów (246 osób, 92,5%) nie spędziła w szpitalu więcej niż 48 h. Stan pacjentów był najczęściej określony jako dobry (225 osób, 76%). Nie odnotowano żadnego przypadku śmiertelnego. Badania pozwoliły również stwierdzić, że stopień zatrucia jadem wpływa na czas hospitalizacji. Wykazane trendy są zgodne z tymi obserwowanymi w innych krajach Europy, jak np. Francja czy Czechy. Pojawiającym się najczęstszym problemem były braki w danych oraz mała liczba odpowiedzi odesłanych przez placówki medyczne (272 odpowiedzi, 12%). Z tego powodu niemożliwa do przeprowadzenia była analiza związana z rozmieszczeniem przypadków pokąsań na terenie Polski. Wyniki sugerują relatywnie niskie zagrożenie związane z reakcją na jad, gdyż ciężkie przypadki nie są często notowane (16 osób, 6%) a odpowiednia hospitalizacja skutecznie (szybko) niweluje skutki zatrucia.

The common adder (Vipera berus) is the only venomous snake in Poland that can pose a potential threat to humans. The present study aimed to describe the frequency of bites in the country and to determine the real risk from venom poisoning. A questionnaire was sent to 2185 medical facilities, collecting information on patients hospitalized after bites between 1990 and 2023. Data on 374 patients were obtained, including age, sex, treatment time, degree of envenomation, administration, complications after antivenom administration, the site of the bite, and presenting symptoms. Statistical analyses carried out showed general trends for bites. The distribution of bite cases depended on age and sex with males being the most commonly bitten (228 people, 61%). More than half of patients showed only local symptoms demonstrating a mild degree of venom poisoning (172 individuals, 62%) and most patients (246 individuals, 92.5%) did not spend more than 48 hours in hospital. The condition of the patients was mostly described as good (225 people, 76%). No fatal case was reported. The study also found that the strength of the response to venom poisoning influences the duration of hospitalization. The trends shown are consistent with those observed in other European countries, such as France and the Czech Republic. The most common problem that emerged was missing data and the low number of responses returned by medical facilities (272 responses, 12%). For this reason, an analysis related to the distribution of bite cases in Poland was not feasible. The results suggest a relatively low risk associated with a venom reaction, as severe cases are not often recorded (16 people, 6%) and appropriate hospitalization effectively (quickly) nullifies the effects of poisoning.