Slang w polskich tłumaczeniach literatury Bitników

Praca opisuje krytyczną analizę polskich przekładów trzech anglojęzycznych tekstów napisanych przez trzech wybitnych reprezentantów pokolenia bitników, Williama Burrougsa, zwanego rebeliantem, Jacka Kerouaca, króla bitników, oraz ojca ruchu bitników, Allena Ginsberga. Całą praca składa się z dwóch głównych części. Część pierwsza ma charakter teoretyczny, jest wstępem do analizy i prezentuje teoretyczne podstawy niezbędne dla przeprowadzania analizy. Część teoretyczna składa się z dwóch rozdziałów. W rozdziale pierwszym zaprezentowano przegląd najważniejszych pojęć i zdarzeń związanych z teorią przekładu oraz studiami przekładoznawczymi, począwszy od zdefiniowania pojęcia przekładu i dokonania przeglądu najważniejszych zjawisk wchodzących w skład historii zarówno przekładu, jak i studiów nad przekładem. Rozdział 2 poświęcony jest zagadnieniom związanym z przekładem specyficznej formy języka, jaką jest slang, umiejscowieniem slangu na mapie innych językowych zjawisk, takich jak dialekty czy socjolekty, oraz miejscem i rolą slangu w kulturze. Rozdział zawiera szczegółowe omówienie najważniejszych problemów i wyzwań napotykanych przez tłumaczy dzieł literackich, a także przegląd najważniejszych sposobów różnienia sobie z tymi problemami, czyli strategii i technik przekładowych. Przegląd strategii i technik przekładowych nakierowany jest na strategie i techniki, które są szczególnie przydatne dla tłumaczy tekstów literackich, w tym technik ukierunkowanych na przekład elementów slangi i szerzej, elementów kultury związanej z językiem zarówno oryginału, jak i przekładu. Sama analiza oraz jej rezultaty są przestawione w rozdziale trzecim. W wyniku analizy wykazano, że amerykański slang gra ważną rolę we wszystkich trzech wybranych utworach, którymi są: powieść Junkie: Confessions of an Unredeemed Drug Addict (1953) Williama Burroughsa, poemat Howl, zamieszczony w zbiorze Howl and Other Poems (1973), napisany przez Allena Ginsberga, oraz powieść Jacka Kerouaca On the Road (1959). Podczas gdy w powieści Williama Burroughsa slang gra role kluczową i jego elementy można znaleźć niemal w każdym akapicie tekstu, rola slangu w tekstach Allena Ginsberga i Jacka Kerouaca jest mniej istotna. Analiza wykazała liczne przykłady błędów w sztuce przekładu popełnionych przez tłumaczy wszystkich trzech utworów. Błędy te można podzielić na dwie zasadnicze kategorie: (1) błędy spowodowane brakiem wiedzy, a szczególnie brakiem znajomości amerykańskiego slangu, ze strony tłumacza, oraz (2) błędy spowodowane wyborem niewłaściwych strategii i technik przekładowych przez tłumacza. Najczęstszym rodzajem błędu spowodowanego wyborem niewłaściwych strategii i technik przekładowych przez tłumacza jest substytucja, technika zaproponowana przez Pedersena (2005), polegająca na tym, że tłumacz zastępuje wyrażenie slangowe w języku oryginału wyrażeniem o podobnym znaczeniu w języku przekładu, ale nie należące do domeny slangu, lecz do języka standardowego. Liczne nadużycia tej techniki prowadzą, zwłaszcza w przylądku tłumaczenia powieści Williama Burroughsa, do deformacji języka przekładu, zubożenia jego formy, oraz do tego, co Venuti nazywa udomowieniem tekstu przekładu.

The thesis focuses on the description and results of the analysis of the Polish translation of three selected texts written by three outstanding authors of the Beat Generation, William Burrougs, who is considered as the outlaw, Jack Kerouac (The Beat King), and the father of the Beat Movement, Allen Ginsberg. The thesis consists of two parts, theoretical one and analytical one. The theoretical part consists of two chapters. Chapter 1 delivers an overview of translation theory, staring with the definition of the concept and a short historical outline translation. Chapter 2 focuses on slang and translation, and slang is discussed as element of culture in translation. Within this chapter the most common problems that may be encountered while translating slang are discussed and strategies and techniques used in translating culture-bound elements, especially slang, are listed and explained. The results of the analysis of the source texts are presented in the last chapter of the thesis. These results demonstrate that the use of American slang is an important feature in all the three analysed texts, especially in William Burroughs' novel Junkie: Confessions of an Unredeemed Drug Addict (1953), but also in Ginsberg poem Howl, contained in the volume Howl and Other Poems (1973), and Kerouac's novel On the Road (1959). The results of the analysis of the Polish translations of the three selected texts suggest that the translation of American slang may pose a serious challenge for translators of literary texts. Generally, the translation samples that contain translation inadequacies or errors may be divided into two major categories: (1) the errors caused by the translator's lack of knowledge about American slang and (2) the errors that have been caused by the wrong choice of translation strategies or techniques. The most common type of the translation error that has been caused by the wrong choice of translation strategies or techniques is the use of the technique referred to by Pedersen (2005) as substitution, i.e., the replacement of the slang expression with an equivalent expression that belongs to the standard language register instead of slang register. The use of such technique results in a translation deformation that Berman calls 'the effacement of the superimposition of languages' (Berman, 2000: 297) and what Venuti refers to as domestication.