Humor i ironia w świetle teorii przestrzeni mentalnych na podstawie „Świata według Bundych”

Celem niniejszej pracy magisterskiej jest analiza roli ironii w powodowaniu humoru oraz korelacji między tymi dwoma zjawiskami. W pierwszym rozdziale pracy, poruszającym zagadnienia teoretyczne, przedstawione zostały różne konceptualizacje humoru. Zostały również ukazane istotne dla tematu teorie dotyczące tego zjawiska, które pozwoliły nakreślić rozwój, a także zmianę spojrzenia na humor. Kolejne części pierwszego rozdziału skupiają się na prezentacji trzech klasycznych teorii humoru (teoria ulgi, wyższości, niezgodności). Następnie, badania humoru w sferze językowej są przedstawione. Główne założenia każdej teorii są zobrazowane przykładami.Rozdział drugi poświęcony jest prezentacji ironii. Pierwsza jego cześć zawiera informacje na temat rozwoju i zmiany w pojmowaniu słowa „ironia”, a także przedstawia różnice między ironią a sarkazmem. Kolejna sekcja skupia się na współczesnym spojrzeniu na zjawisko ironii z punktu widzenia różnych teorii traktujących na jej temat. Ostatnia część drugiego rozdziału przedstawia korelację ironii i humoru. Wszystkim teoriom towarzyszą przykłady, dla lepszego zilustrowania głównych założeń każdej z nich.Rozdział trzeci pracy to cześć badawcza. Wcześniej omówione właściwości ironii i humoru zostały zanalizowane za pomocą kognitywnego podejścia do ironii humorystycznej. Teoria przestrzeni mentalnych została zestawiona z teorią niezgodności aby przedstawić jak ironia prowadzi do humoru. Analiza została dokonana na bazie 12 krótkich konwersacji wybranych z serialu telewizyjnego „Married… with Children” („Świat według Bundych”). W pierwszej części tego rozdziału sprecyzowano cele oraz strukturę badania, natomiast w kolejnej przeprowadzona ostała analiza wyników. Rezultaty zaprezentowano w postaci grafu.W posumowaniu zawarte zostały obserwacje dotyczące przeprowadzonego badania, a także inne spostrzeżenia związane z korelacją ironii i humoru. Analiza wykazała, iż zgodnie z tym co sugerowały teorie zaprezentowane w pierwszym i drugim rozdziale pracy, ironia może przyczyniać się do humoru. Ironia i humor mogą dzielić przestrzenie mentalne przez co te dwa zjawiska często występują obok siebie. Ponadto zostało wykazane, że ironia może występować zarówno jako narzędzie zagrażające pozytywnej jak i negatywnej twarzy słuchacza. Tym samym, praca ta otwiera nowy obszar do badania, ponieważ jej zakres nie zezwala na dalsza analizę zagadnienia, jak np. ironii w humorze z uwzględnieniem różnych rodzajów tekstów. Podsumowując, praca ta ukazuje ironię jako istotny element językowy oraz rzuca nowe światło na istotę ironii w humorze.

Both irony and humour are complex notions that can serve many different functions. The aim of the paper is to provide an insight into the issue of irony in humour and how they correlate.To start with, the thesis provides the reader with the concept of humour and recapitulates different research of humour. In the first chapter, three conventional theories of humour are presented, that is superiority theory, relief theory and incongruity-resolution theory. These theories are discussed both from the linguistic and non-linguistic point of view, due to the fact that the theories often have their origins in the fields of psychological or sociological research. Then, humour within the field of linguistics is discussed. This part is to present how humour is conceptualised from the syntactic and semantic point of view. At the very end of the first chapter, humour within the mental space account is discussed. The main subject of the second chapter is to conduct a descriptive study of irony. This chapter is to focus on verbal irony and a linguistic point of view on this phenomenon. It also aims to deal with the theoretical background and different conceptualisations of irony. The main goal is to present the complexity of this term and difficulties with defining it. At the beginning of this chapter, the classical approach to irony, that is how it was viewed by Plato, Aristotle and Cicero, is presented. The aim of this part is to show how the notion of irony has evolved throughout the centuries and to present the influence of the classical approach on the modern conceptualisations of irony. After that, the chapter concentrates on the analysis of the contemporary approaches to the notion of irony. The next section focuses on the differentiation between irony and sarcasm, which is also problematic. It seems that there is no clear-cut distinction between these two terms, although sarcasm can be characterised by intentionality, whereas irony does necessarily carry these characteristics. After that, the mental space structure of irony is discussed. At the very end of the second chapter the importance of irony in humour is put forward.The third chapter is devoted to the research. The analysis is conducted against the theoretical background provided in the previous chapters. The first two sections describe in detail the aims and the structure of the research. The third section introduces the TV sitcom “Married… with children”, from which pieces of conversations have been extracted for the analysis. The fourth section is the core part of the chapter. It includes the strings of conversations which comprise the corpus for the study. The examples are analysed within the mental space account. The research focuses on the correlation of irony and humour. It posits that humour arising from ironical utterances has it source in the clash between the mental spaces on which both phenomena operate. The analysis also draws attention to ridicule, which is often present in humorous irony. Next, the results of the research are presented. Finally, conclusions are drawn on the basis of the whole paper.The research part of the present study tests the above mentioned assumptions on extracts from “Married… with Children”. The research revealed interesting results. It shows that irony can become the source of humour. Within the analysed data, ironical remarks contribute to a humorous effect. Summing up, the study analysed irony in humour from different perspectives and revealed it as a cross-field phenomenon.