Spatial Structure and Functions of Płock City Historic Core

Przedmiotem pracy była dzielnica staromiejska Płocka – dużego miasta (124 tys. ludności) w środkowej Polsce, na zachód od Warszawy. Obszar badań zajmuje polodowcową wysoczyznę górującą ok. 50 m ponad doliną Wisły. Jego granice nawiązują do przebiegu średniowiecznych murów obronnych.Płock należy do najstarszych miast Polski. Z początkiem XI w. erygowano tu biskupstwo, a w 1180 r. otwarto szkołę – jako liceum ogólnokształcące istnieje ona po dziś dzień. Miasto było ośrodkiem rzemiosła i handlu, dzięki skrzyżowaniu dróg handlowych i żeglownej rzece. W granice Polski Płock wszedł po śmierci ostatniego księcia mazowieckiego, z końcem XV w. W wieku XX czynnikiem rozwoju Płocka stał się przemysł, z największą w kraju rafinerią ropy naftowej – oraz turystyka.W badanej dzielnicy staromiejskiej dominują użytki techniczne – głównie zabudowa, ulice i place, na które przypada 71% jej powierzchni. Tereny zielone zajmują około 27%. Zabudowę tworzy 200 domów, zajętych na ogół na parterze przez usługi, a w wyższych kondygnacjach – przez mieszkania. Są tu też ważne dla całego miasta instytucje – Urząd Miasta, sądy, Kuria Diecezjalna, Katedra, Sanktuarium Bożego Miłosierdzia, dwa muzea, szkoła, przedszkole, biblioteka – zajmujące osobne budynki. Około połowy tej zabudowy jest pod konserwatorską ochroną. Gęstą sieć ulic częściowo wyłączono z ruchu kołowego. Na krawędzi skarpy wiślanej wzniesiono ostatnio pomnik Bolesławowi Krzywoustemu – księciu, który w XII w. często przebywał w Płocku.Na terenie dzielnicy staromiejskiej jest około 240 placówek usługowych, głównie z zakresu handlu, gastronomii, rzemiosła, kultury, administracji, usług prawno-finansowych i turystyki. Część tych jednostek usługowych występuje też na wyższych piętrach budynków przy głównych ulicach „Starego Miasta”, w innych jego rejonach usług jest mniej, a większość budynków pełni funkcję mieszkalną. Zróżnicowanie to dobrze ukazują sporządzone przez autora mapy użytkowania ziemi i rozmieszczenia usług wg stanu z lipca 2012 r.W planach rozwoju Płocka dzielnica staromiejska ma utrzymać i pogłębić swe dzisiejsze funkcje, będzie też modernizowana i miejscami uzupełniana jej zabudowa. Autor zwraca uwagę na pewne opóźnienia w realizowanych tu inwestycjach, jednak generalnie ocenia te zamierzenia pozytywnie.

The author has dealt with the historic core of Płock, the large city (124 thous. inh.) in the central Poland, westward of Warsaw. This district lies on postglacial plateau, some 50 m over the Vistula river valley. A scope of investigation has covered the area of the medieval city, within defence walls. The city of Płock is one of the oldest in Poland. A bishopry was organized there in the eve of 11th cent., an in 1180 a school was opened - nowadays one of the most known secondary school in the region. The medieval city was a centre of crafts and trade, due to important roads and navigable river. When the last Masovian prince was dead, in the end of the 15th cent. the city was included to Poland. A new factor of development became the industry - in Płock there is the greatest Polish petroleum refinery. The researched district is mostly (in 71%) covered by technical uses, i.e. built-up areas, streets and squares, while the share of green spaces amounts over 27%. A building fabric is consisted of 200 houses, usually 3-storeyed structures, occupied in their ground floors by various service units, and flats in upper floors. Some buildings are used in a whole by importants institutions - like Municipal Office, courts, Bishopry, Cathedral, The Divine Mercy Sanctuary, two museums, two schools, the Zieliński's Library. Every second building of the historic core is under the protection due to its architectonic values. A dense street network is partially excluded from the traffic. On the edge of the Vistula escarpment there is a new monument of Bolesław the Wrymouth - the Polish prince, who often visited Płock during his reign in the 12th cent. There are nearly 240 service units in the historic core - mostly those of trade, catering, culture, management, legal and financial facilities - and tourism, too. In principal, busy streets of the district those units are also located on upper floors, other have rather residential character. This differentiation was shown on the land use map and and that of the service distribution, both made by author in July, 2012. According to development plans, the Płock historic core should maintain and deepen its actual functions, the buildings will be modernized, some new will be built. In spite of delays and difficulties in realization (observed in case of some projects), the author evaluates those plans positively.