Hetman as "superminister" in the I Rzeczpospolita

Niniejsza praca dyplomowa przedstawia urząd hetmana jako superministra w czasach I Rzeczypospolitej. Termin superminister nie jest pojęciem prawnym, raczej politycznym lub publicystycznym. Niemniej przedstawia znaczną wartość użytkową, ponieważ podkreśla rozległość kompetencji hetmana oraz jego niezależność. Z pewnością zastosowanie tego określenia nie ma na celu umniejszenia pozycji innych ministrów tego okresu. Hetman posiadał kompetencje z zakresu dowodzenia wojskiem, administrowania nim, a ponadto miał uprawnienia i obowiązki sądownicze, dyplomatyczne i skarbowe oraz prowadził akcje wywiadowcze. Urząd ten w latach 1652-1662 posiadał najwięcej kompetencji. W tym właśnie okresie najłatwiej ujmować hetmana jako superministra. Organ ten podlegał przemianom. W literaturze przedmiotu istnieje wiele przeróżnych koncepcji dotyczących genezy urzędu. Zwrócono także uwagę na istniejących tylko przejściowo hetmanów. Jako przykład można wskazać hetmana inflanckiego. Biorąc, jednak pod uwagę tylko kompetencje można zauważyć dwie tendencje. Do roku 1717 wzrastała ranga urzędu. Od czasu sejmu niemego hetmanowi uszczuplano kompetencje. Jednakże, co zaskakujące organ ten do końca istnienia państwa wywierał przemożny wpływ na sprawy publiczne. Pod względem politycznym urząd ten nie stracił nic na znaczeniu. Hetman mógł stabilizować lub destabilizować sytuację w państwie. Hetman wykazywał podobieństwa i różnice w stosunku do innych urzędów ministerialnych. Przykładowo z kanclerzem łączył go tryb wyboru, oba organy powoływano na sejmie. Urząd ten odegrał tak ważną rolę w historii Polski, ponieważ obejmowały go osoby posiadające znaczne talenty wojskowe i polityczne. Dostrzegając, wpływ piastunów urzędu na rozwój organu został poświęcony temu zagadnieniu cały podrozdział. Wymieniając, zasłużone dla tego urzędu osoby można wskazać: Jana Sariusza Zamoyskiego, Stanisława Żółkiewskiego, Stanisława Koniecpolskiego, Stefana Czarneckiego i Jana Sobieskiego. Hetmanom zawdzięcza się następujące wielkie zwycięstwa: Orsza (1514), Obertyn (1531), Lubieszów (1577), Kircholm (1605), Kłuszyn (1610), Chocim (1621), Trzciana (1629), Szkłów (1654), Chocim (1673).

This diploma dissertation presents the hetman's office as a superminist in the times of the I Rzeczpospolita. The term superminister is not a legal concept, rather a political or a journalistic term. Nevertheless, it represents considerable utility, as it emphasizes the extent of the hetman's competence and its independence. Certainly, the use of this term is not intended to diminish the position of other ministers of that period. Hetman had the skills of commanding and administering the army, and he had the powers and duties of the judiciary, diplomatic and fiscal authorities, and conducted intelligence operations. In the years 1652-1662, this office had the highest degree of competence. In this very period, it is easiest to take the hetman as a superminist. This public body was subject to change. In the literature of the subject there are many different concepts concerning the genesis of the office. Attention was also paid to existing temporary hetmans only. As an example you can indicate the hetman who was in the Livonia. Taking into account only the competencies, there are two tendencies. By 1717 the public body was gaining in importance. After this year the hetman was reduced to competencies. However, what surprised this public body for the rest of its existence was the overwhelming influence on public affairs. Politically, this office has lost nothing of importance. Hetman could stabilize or destabilize the situation in the state. Hetman showed similarities and differences with other ministerial offices. For example, the hetman and the chancellor were appointed at parliament. This office played such an important role in the history of Poland, because it included people with great military and political talents. The people who directed this public institution have left a mark on the shape of this public office. One sub-chapter was dedicated to this issue. It can list the following people: Jan Sariusz Zamoyski, Stanisław Żółkiewski, Stanisław Koniecpolski, Stefan Czarnecki and Jan Sobieski. Moreover, it can list the following great victories: Orsza (1514), Obertyn (1531), Lubieszów (1577), Kircholm (1605), Kłuszyn (1610), Chocim (1621), Trzciana (1629), Szkłów (1654), Chocim (1673).