The age limit of criminal responsibility of juveniles and the problems related to its reduction - an analysis against the background of Article 10 § 2 and § 2a of the Polish Penal Code

Niniejsza praca stanowi analizę wyjątkowej odpowiedzialności karnej nieletnich, która została uregulowana w art. 10 § 2 i § 2a k.k. oraz omówienie wybranych problemów dotyczących obniżania dolnej granicy wieku tej odpowiedzialności. W pierwszym rozdziale zaakcentowano ważną rolę, jaką w prawie karnym dla przypisania odpowiedzialności odgrywa wiek sprawcy. Następnie omówiono rodzaje reakcji prawnej na popełniane przez nieletnich czyny zabronione oraz dokonano analizy teoretycznych modeli ustalania dolnej granicy wieku odpowiedzialności karnej. W rozdziale drugim został przedstawiony kształt tytułowej regulacji w dawnych polskich Kodeksach karnych z 1932 roku oraz z 1969 roku. W rozdziale trzecim poddano analizie aktualne brzmienie art. 10 § 2 i § 2a k.k., ze szczególnym uwzględnieniem jego najnowszej nowelizacji, która weszła w życie 1 października 2023 roku. Omówione zostały poszczególne przesłanki uzasadniające pociągnięcie osoby poniżej 17 roku życia do odpowiedzialności karnej oraz przedstawiono sposób interpretacji przesłanek w orzecznictwie sądów i literaturze. Rozdział czwarty dotyczy problematyki przesuwania na coraz niższy poziom granicy wieku, po przekroczeniu której nieletni mogą wyjątkowo odpowiadać na zasadach przewidzianych w Kodeksie karnym. Omówione zostały wybrane problemy wiążące się z tym zjawiskiem, takie jak: stosowanie kary pozbawienia wolności wobec coraz młodszych sprawców i wiążące się z tym konsekwencje, postrzeganie przestępczości nieletnich przez społeczeństwo i jego wpływ na działania ustawodawcy w zakresie określania wieku odpowiedzialności karnej, a także zgodność obniżania minimalnej granicy wieku ze standardami wyznaczonymi przez najważniejsze akty prawa międzynarodowego wiążące Polskę.

This thesis provides an analysis of the exceptional criminal responsibility of juveniles, which is prescribed in Article 10 § 2 and § 2a of the Polish Penal Code, and a discussion of selected problems concerning the lowering of the lower age limit of this responsibility. The first chapter emphasizes the important role that the age of the offender plays in criminal law for the attribution of responsibility. The next considerations are a discussion of the types of legal response to criminal acts committed by juveniles and an analysis of theoretical models for determining the lower age limit of criminal responsibility. The second chapter presents the shape of the title regulation in the former Polish Penal Codes of 1932 and 1969. The third chapter analyzes the current version of Article 10 § 2 and § 2a of the Penal Code, with a particular focus on its latest amendment, which came into force on October 1, 2023. It discusses the various prerequisites justifying the criminal liability of a person under 17 years of age and presents how the prerequisites have been interpreted in the jurisprudence of courts and literature. The fourth chapter focuses on the problem of lowering the age limit beyond which juveniles can be held accountable under the provisions of the Penal Code. Selected problems related to this phenomenon are discussed, such as: the application of imprisonment to ever younger offenders and the resulting consequences, society's perception of juvenile delinquency and its impact on the legislator's actions in determining the age of criminal responsibility, as well as the compatibility of the lowering of the minimum age limit with the standards set by the most important acts of international law binding on Poland.