Alcoholism, prostitution and homelessness - the study of social problems of contemporary Russia

Przedmiot badań w niniejszej pracy stanowią problemy społeczne współczesnej Rosji, takie jak alkoholizm, prostytucja oraz bezdomność. W pracy został ukazany historyczny kontekst, który wpłynął na obecny sposób funkcjonowania rozpatrywanych kwestii, jednakże zasadnicza część pracy będzie związana ze współczesną formą, w jakiej istnieją te zjawiska ze szczególnym uwzględnieniem tekstów kultury polskich oraz rosyjskich twórców, którzy poświęcili im miejsce w swoich utworach. Niniejsza praca stanowi próbę porównania polskiej oraz rosyjskiej perspektywy, w której analizuje się sposób istnienia problemów społecznych w Rosji ze szczególnym uwzględnieniem wpływu tożsamości etnicznej, stereotypów oraz autostereotypów na sposób przedstawienia kontrowersyjnych zjawisk społecznych. Podobnie jak w przypadku innych państw bloku komunistycznego, w Rosji ukrywano istnienie wstydliwych dla władz komunistycznych kwestii społecznych oraz osób niedostosowanych do życia według zasad społeczeństwa socjalistycznego głównie poprzez działanie cenzury w środkach masowego przekazu. Takie niewygodne fakty usuwano z dyskursu społecznego, gdyż idealistyczna wizja państwa komunistycznego zakładała równość wszystkich obywateli oraz ich pozytywny stosunek do panującego ustroju. Po upadku ZSRR zmienił się sposób ukazywania rosyjskiej rzeczywistości. Współczesna literatura rosyjska opisuje kontrowersyjne, do niedawna zakazane, stanowiące temat tabu kwestie, takie jak alkoholizm, prostytucja, bezdomność, narkomania, przestępstwa, dewiacje seksualne oraz inne patologie społeczne, ale również inne zjawiska, nieistniejące wcześniej w dyskursie publicznym, takie jak choroby fizyczne i umysłowe. Na przełomie XX i XXI wieku na popularności zyskała literatura noir oraz tak zwana „czernucha” – gatunek literacki, przedstawiający przesadnie mroczną wizję rzeczywistości, „ciemną” stronę Rosji, pełną przemocy oraz niesprawiedliwości społecznej, w której takie problemy jak alkoholizm, prostytucja, bezdomność oraz narkomania stanowią element życia codziennego.W celu lepszego zrozumienia analizowanych w niniejszej pracy kwestii, korzystałam z opracowań, dotyczących różnych dziedzin nauki, dla których problemy społeczne stanowią istotny przedmiot badań. Posługiwałam się opracowaniami z dziedziny psychologii, psychiatrii, narkologii, historii, socjologii, antropologii oraz kulturoznawstwa. Brałam pod uwagę najwcześniejsze źródła, w których pojawiały się wzmianki o zaistnieniu określonych problemów w Rosji, a następnie starałam się nakreślić historyczne tło tych kwestii ze szczególnym uwzględnieniem momentów, które ukształtowały współczesny sposób istnienia analizowanych zjawisk w Rosji. Pierwszy rozdział pracy opisuje problem alkoholu i alkoholizmu z perspektywy różnych dziedzin nauki ze szczególnym uwzględnieniem historycznego ujęcia tego zjawiska i sposobu jego prezentacji z perspektywy polskich oraz rosyjskich twórców kultury oraz wpływ takiego przedstawienia na kształtowanie się opinii, dotyczących Rosjan wśród Polaków oraz samych mieszkańców Rosji. W drugim rozdziale dokonano analizy problemu prostytucji w świetle opracowań, pochodzących z różnych dziedzin nauk – zwłaszcza psychologii oraz historii. Następnie bliżej opisano teksty kultury, w których został przedstawiony ten problem, a także dokonano próby określenia stosunku opinii publicznej oraz władz rosyjskich do kwestii prostytucji.Trzeci rozdział dotyczy bezdomności w Rosji. Podobnie, jak w poprzednich rozdziałach problem został rozpatrzony z perspektywy różnych dziedzin nauki oraz tekstów kultury. W tym rozdziale zostało przedstawione podejście opinii publicznej do tej kwestii ze szczególnym uwzględnieniem sposobu percepcji bezdomności, odnajdującego swoje odzwierciedlenie w sferze kultury popularnej.

This thesis consists of three chapters discussing social problems of contemporary Russia: alcoholism, prostitution and homelessness. The purpose of this study was to investigate these important social issues in the light of the Russian and Polish texts of culture, taking into consideration research perspective of different field of study, with emphasis on culturology, history, psychology, sociology, narcology and anthropology. This thesis investigates Russian executives’ approach to controversial issues and the differences in attitude of Russian society over the years, especially in the USSR and contemporary Russia. In communist Russia all of texts devoted to public opinion were controlled by censorship. These shameful issues were kept secret in order to maintain the positive ideological vision of communist country. A serious discussion about such problems as alcoholism, prostitution or homelessness was possible only after the dissolution of the USSR. New forms of literature that presented “the dark side” of Russian society, big cities and backwaters become very popular. Media started presenting more positive approach to the issues which earlier were absent in public opinion.In the first chapter the role of alcohol and the problem of alcoholism in Russian culture will be presented. In Polish texts of culture alcohol, especially vodka is portrayed as an essential element of Russian history and politics. Very often Russian tsars and politics were using alcohol to control society (by prohibitions or – on the other hand – by increasing alcohol’s production).Both Polish and Russian sources emphasize the important role of alcohol in the process of forming the national identity and enhances connection with the society. This phenomenon is confirmed in plenty of Russian books of so-called “alcoholic prose”. In the second chapter the role of prostitution in Russian history and culture will be discussed with emphasis on the modification of prostitution categories over the years in Russia and a changing approach of Russian rulers and society to this issue. After the dissolution of the USSR, mass media developed a new approach to prostitution, they presented prostitution as well-paid profession and prostitutes as confident and independent women. At the beginning of 21st century many women treated prostitution as an additional source of income. Nowadays the approach to prostitution became more skeptical. The third chapter of this thesis concerns the issue of homelessness in Russia over the centuries, but especially in the contemporary country. The modifications of the approach of rulers and society over the centuries in relation to the homelessness will be discussed. During the period of communist Russia this problem was connected to a term of so-called „flat issue” - flats were given to the loyal people and were taken from those who were politically incorrect. After the dissolution of the USSR the number of homeless people significantly raised, because of negative results of the privatization. Another issue that pose a serious problem in Russia is children’s homelessness. There were three waves of children’s homelessness in Russian history, two waves after world’s wars and one after the dissolution of the USSR. Contemporary Russia does not take care of the homeless and the only help that such a person may encounter are private and non-government organizations activities.By taking into consideration all of the conclusions of this thesis one can notice plenty of changes in relation to individual social issues. Communist country tried to hide the existence of issues which used to be considered as shameful for the ideological vision of the USSR. After the dissolution of Soviet Union, the official discourse began to be open for discussion about social problems in contemporary Russia.