The diplomatic immunity of agents and the diplomatic immunity of embassy - theory and practice

Instytucja immunitetów dyplomatycznych jest nieodłącznie związana z prawem dyplomatycznym-jednym z najstarszych działów prawa międzynarodowego. Źródłami prawa dyplomatycznego są: prawo zwyczajowe, normy obyczajowe, normy traktatowe, zawarte w międzynarodowych umowach wielostronnych, jak i dwustronnych. Podstawowym źródłem-pisanym, multilateralnym-współczesnego prawa dyplomatycznego jest Konwencja Wiedeńska z 18 kwietnia 1961 r. o stosunkach dyplomatycznych.Pojęcie immunitetów stanowi zbiorcze określenie dla uprzywilejowanego traktowania przedstawicieli dyplomatycznych. Immunitety dyplomatyczne są powszechnie akceptowane, ponieważ chronią interesy wszystkich państw. Ich najważniejszą funkcją jest zapewnienie nieskrępowanego wypełniania zadań przez dyplomatów, dzięki zagwarantowaniu im w umowach międzynarodowych specjalnej ochrony.Konieczność istnienia immunitetów dyplomatycznych jest tematem szeroko poruszanym w literaturze. Teorie tłumaczące ich istnienie prezentują długi, historyczny proces kształtowania się immunitetów dyplomatycznych oraz ewolucję ich podmiotowego i przedmiotowego zakresu. Immunitet nietykalności osobistej gwarantuje przedstawicielom dyplomatycznym oraz członkom ich rodzin niemożność ich zatrzymania, jak również zapewnienie im należytego szacunku. Organy państwa przyjmującego powinny powstrzymać się od jakichkolwiek działań mogących naruszyć nietykalność osobistą dyplomatów, ochraniać ich przed ewentualnymi zamachami ze strony osób trzecich, a w przypadku naruszenia nietykalności osobistej, wyciągnąć odpowiednie konsekwencje prawne w stosunku do osób, które dopuściły się ataku na osobę przedstawiciela dyplomatycznego. Drugim, niezwykle ważnym immunitetem, gwarantującym dyplomatom skuteczną realizację ich urzędowych funkcji, jest nietykalność pomieszczeń misji dyplomatycznej oraz, związana z nią, nietykalność archiwów misji. Istota tego immunitetu sprowadza się do obowiązku państwa przyjmującego zapewnienia bezpieczeństwa budynkom ambasady oraz powstrzymania się od wkraczania na jej teren bez wyraźnego zezwolenia państwa wysyłającego.Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 1961 r. nie przewiduje żadnych odstępstw od zasady poszanowania immunitetu nietykalności osobistej przedstawiciela dyplomatycznego oraz immunitetu nietykalności pomieszczeń misji dyplomatycznej, nadając im charakter bezwzględny.Państwo, które dopuści się naruszenia któregoś z ww. immunitetów ponosi z tego tytułu odpowiedzialność międzynarodową.Pomimo istniejących gwarancji prawnych poszanowania nietykalności osobistej dyplomatów i ambasad, na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci dochodziło do ataków na osoby przedstawicieli dyplomatycznych, budynki misji dyplomatycznych czy niszczenia mienia do nich należącego.Jednym z najgłośniejszych przypadków naruszenia, zarówno immunitetu nietykalności osobistej przedstawicieli dyplomatycznych, jak i immunitetu nietykalności pomieszczeń misji dyplomatycznej jest przypadek ataku na ambasadę Stanów Zjednoczonych w Teheranie w 1979 r. Przykład polskiej ambasady w Bernie z 1982 r. ukazuje smutną prawdę, że napastnikami mogą być nie tylko obywatele państw trzecich, ale również i sami rodacy mogą naruszyć nietykalność misji własnego państwa za granicą. Ostatni casus naruszenia immunitetów dyplomatycznych to, nie tak odległy czasowo (2005 r.) jak dwa pierwsze, napaść na dzieci pracowników rosyjskiej i kazaskiej ambasady w Warszawie. Pomimo pozornej błahości całego zajścia można zauważyć, jak bezpieczeństwo dyplomatów może być „kartą przetargową” w stosunkach między państwami.W celu zapobiegania kolejnym aktom przemocy kierowanym w stronę przedstawicieli dyplomatycznych i ambasad koniecznym jest, przede wszystkim, surowe karanie sprawców tych przestępstw. Ponadto, same państwa powinny w swoich działaniach traktować dyplomatów z należytym szacunkiem, a nie traktować ich jako narzędzie do wyrażania swojej dezaprobaty w stosunku do polityki państwa wysyłającego.

The institution of diplomatic immunities is inseparably connected with the diplomatic law – one of the oldest branches of the international law.The legal sources of the diplomatic law are: common law, moral norms as well as treaties’ rules, included both in multilateral and bilateral treaties. The fundamental source – written and multilateral – is the 1961 Vienna Convention on Diplomatic Relations. The definition of immunities composes a collective description of preferential treatment of diplomatic agents who eg. have the immunity from jurisdiction of the receiving state. The diplomatic immunities are universally accepted because they protect the interests of all the states. The most important function of diplomatic immunities is the assurance of unfettered realisation of their diplomatic duties thanks to the guarantee of special protection in the international agreements.The necessity of diplomatic immunities has been widely discussed in the literature. The theories – concerning the beginning of diplomatic immunity, the theory of the personal representation, the theory of extraterritoriality and the theory of the functional necessity – present long, historical process of creating of diplomatic immunities and the evolution of their subjective and objective range. In the contemporary diplomatic and consular law, the theory of functional necessity is in force. Under this theory, privileges and immunities should be limited to those necessary for the diplomat to carry out his official functions. The approach is justified by arguing that diplomats could not fulfil their roles without certain privileges and immunities. The diplomatic immunity of an agent guarantees that diplomatic agents and the members of their families are free from arrest and should be treated with respect. The executive powers of the receiving state should restrain themselves from the activities which could violate the immunity. What is more, they should protect diplomatic agents from attacks. In case of violating the diplomatic immunity, criminals should be punished.The second but also very important immunity is the immunity of the embassy and its registries. The essence of this immunity is the duty of the receiving state to ensure the safety of the embassy. The receiving state is also not allowed to enter the embassy without a clear permission of the sending state.According to the Vienna Convention on Diplomatic Relations, both diplomatic immunities are absolute. The states which committed the infringement of diplomatic immunities bear international responsibility.Despite legal guaranties of diplomatic immunities in the last years the diplomatic agents and embassies have been victims of attacks.One of the most well - known examples of the infringement of both diplomatic immunity of agents and diplomatic immunity of embassy was the casus of the embassy of the United States in Teheran in 1979. It demonstrates that in spite of huge opposition of international community and the judgement of the International Court of Justice, the infringement of the international law could have lasted more than one year.The example of the Polish embassy in Bern in 1982 shows the sad truth that not also foreigners but also citizens can infringe the diplomatic immunity of the mission.The last casus of breaking the diplomatic law is the attack on children of Russian diplomatic staff in Warsaw in 2005. While it appeared to be an insignificant case, it demonstrated how the safety of diplomatic agents could be important in relations between the states.To prevent the diplomatic agents and embassies from the attacks, the criminals must be severely punished. Furthermore, the diplomatic agents must be treated with respect by the receiving state and they cannot be the instruments to express discontent due to the politics of the sending state. After all the diplomacy is the art and should always be above current politics.