Reconnaissance civil proceedings. Process mode and not process (differences and similarities).

Postępowanie cywilne toczy się w trybie procesowym albo nieprocesowym. W postępowaniu procesowym stronami są powód, czyli osoba wnosząca pozew, oraz pozwany – osoba, przeciwko której pozew jest skierowany. Wyjątkowo powód może równocześnie występować w roli pozwanego, a pozwany w roli powoda – tak jest w przypadku tzw. powództwa wzajemnego (gdy powództwo wytoczy pozwany przeciwko powodowi). Istotą postępowania procesowego jest sporność (kontradyktoryjność). Pomiędzy powodem i pozwanym istnieje spór o charakterze cywilnym (sprawa cywilna), który władny jest rozstrzygnąć niezawisły sąd. W trybie procesowym toczą się wszelkie sprawy cywilne za wyjątkiem tych, które zostały wyraźnie zakwalifikowane do trybu nieprocesowego. Z reguły orzeczenia w postępowaniu procesowym zapadają w postaci wyroków. Jednak w toku postępowania procesowego często sąd wydaje postanowienia dotyczące kwestii proceduralnych (pobocznych w stosunku do głównego nurtu procesu) np. postanowienie o dopuszczeniu dowodu, czy postanowienie o zwolnieniu powoda od kosztów sądowych. W trybie procesowym toczą się przykładowo sprawy: o rozwód, o unieważnienie małżeństwa, o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, o naruszenie posiadania, o wykonanie umowy (np. o zapłatę). W trybie nieprocesowym występują uczestnicy (a nie jak poprzednio powód i pozwany). Do postępowania toczącego się w trybie nieprocesowym stosuje się w pierwszej kolejności przepisy regulujące określone zagadnienie w sposób szczególny, a zatem przepisy dotyczące konkretnej sprawy rozpatrywanej w tym trybie np. o wpis w księdze wieczystej. W pozostałym zakresie odpowiednie zastosowanie znajdują przepisy regulujące postępowanie procesowe. Trudno wskazać cechy wspólne dla postępowania nieprocesowego, gdyż tak naprawdę jego istota tkwi w regulacji poszczególnych spraw rozpoznawanych w tym trybie. W przeciwieństwie do postępowania procesowego, w postępowaniu nieprocesowym nie występuje (a raczej nie musi występować) spór, o jakim była mowa powyżej. Kolejną cechą odróżniającą ten tryb postępowania jest fakt, że wszczęcie postępowania może nastąpić z urzędu (brak takiej możliwości w trybie procesowym) albo na wniosek. W procesie pismem wszczynającym postępowanie jest pozew, natomiast w postępowaniu nieprocesowym jest to wniosek. Uczestnik wnoszący wniosek, nazwany jest wnioskodawcą. W postępowaniu nieprocesowym występują dwa rodzaje postanowień: 1. postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty, które są odpowiednikami wyroków w postępowaniu procesowym. Środkiem prawnym służącym ich zaskarżeniu jest apelacja. 2. postanowienia nie dotyczące istoty sprawy (toku postępowania). Są one zaskarżalne zażaleniem (gdy przepis tak stanowi). Sprawami rozpoznawanymi w trybie nieprocesowym są np. sprawy o pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej, przysposobienie, o wpis w księdze wieczystej, o ubezwłasnowolnienie, zezwolenie na zawarcie małżeństwa kobiecie niemającej ukończonych lat osiemnastu, o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, zniesienie współwłasności, przyjęcie lub odrzucenie spadku, ogłoszenie testamentu, stwierdzenie nabycia spadku i dział spadku.

Civil proceedings are carried out either as court proceedings or non-litigious proceedings. In court proceedings the parties are the plaintiff, who is the person filing the plaint and the defendant – the person against whom the plaint is filed. In some cases, the plaintiff can simultaneously act as the defendant, and the defendant as the plaintiff – it happens in case of crossclaim. The essence of court proceedings is contestableness. Between the plaintiff and the defendant there is a conflict of a civil kind (a civil case), which has to be judged by an independent court. In court proceedings all civil cases are carried out except for these which are clearly classified as non-litigious. Usually judgements in court proceedings are pronounced in the form of verdicts. In non-litigious proceedings participants take part. To the proceedings carried out according to non-litigious procedure first of all the regulations relating to the given issue are applied, for instance caveat. In other cases the regulations relating to the court procedure are applied. It's difficult to indicate common features for non-litigious procedure, because actually its essence is the regulation of particular cases investigated according to this procedure. As opposed to court proceedings, in non-litigious ones there is no conflict mentioned above. Another feature distinguishing this procedure is the fact that the initiation of the proceedings can be done ex officio (such possibility does not exist in court proceedings) or on request.