Pagan sacrum in Stara Baśń, Lublana and Lubonie by Józef Ignacy Kraszewski

Celem pracy jest zbadanie motywów pogańskich wykorzystywanych w wybranej twórczości powieściowej Józefa Ignacego Kraszewskiego. Chciałam skupić uwagę na tym, co na ogół pozostaje na dalszym planie podczas interpretacji dzieł tego autora, a więc odmalowaniu kultury duchowej Słowian. Rozdział pierwszy – Świadomość historyczna i archeologiczna Kraszewskiego – jest wprowadzeniem do problematyki słowiańskiej obecnej w epoce Romantyzmu. Zależało mi na wskazaniu przyczyn, dzięki którym rozwinęła się potrzeba badania przeszłości własnego narodu, a także na pokazaniu popularności tematyki słowiańskiej w literaturze tego okresu. Równie ważne było prześledzenie losów Kraszewskiego – historyka i publicysty, a wreszcie – wielkiego pisarza historycznego, który zajmował się kulturą Słowian. Rozdział drugi – Panteon bóstw i demonów u Kraszewskiego – jest uporządkowanym spisem istot pozaziemskich, które wprowadza autor na karty swoich powieści. Starałam się odtworzyć prawdopodobną hierarchię bóstw według Kraszewskiego i sprawdzić, posiłkując się opracowaniami mitoznawczymi, czy pisarz, podczas kreowania panteonu słowiańskiego, był wierny przekazom średniowiecznych kronikarzy. Kolejny rozdział – Przestrzeń i jej jakość sakralna, stanowi próbę opisu wszystkich miejsc, które według autora, odgrywały ogromną rolę przy sprawowaniu pogańskiego kultu. W tym miejscu staram się przybliżyć charakterystykę świątyń, uroczysk czy żalników. Rozdział czwarty – Osoby związane z pogańskim sacrum, poświęciłam charakterystyce postaci kapłanów, wróżbiarzy, wiedźm i wędrownych gęślarzy wykreowanych przez Kraszewskiego na kartach powieści. W ostatnim rozdziale – Święta i rytuały pogańskie – opisuję takie święta jak Noc Kupały czy Święto Majowe, a także obrzędy związane ze słowiańskim weselem, pogrzebem, postrzyżynami, składaniem ofiar i wróżbiarstwem.

The aim of the study is to examine the pagan motifs used in the selected works of Józef Ignacy Kraszewski's. I wanted to focus attention on that what is generally overlooked when we interpreting the works of this author – re-painting the spiritual culture of the Slavs. Chapter One - Historical and archaeological awareness of Kraszewski’s - is an introduction to the issues of Slavic present in the age of Romanticism. I wanted to identifying the causes by which the need to research the past of own nation was developed, as well as on the showing popularity Slavic themes in literature of this period. Equally important was to investigate the life of Kraszewski – historian, publicist, and finally - the great historical writer who dealt with the culture of the Slavs. Chapter Two - Pantheon of deities and demons in Kraszewski’s novels - is an ordered list of extraterrestrials who introduced the author on cards of his novels. I tried to reconstruct the probable hierarchy of deities according to Kraszewski and check with help of mythology works, if writer was using remittances from medieval chroniclers, when he created Slavic pantheon. The next chapter - Space and its sacred quality, is an attempt to describe all the places that according to the author, played a huge role in the performing of pagan cult. At this point I was trying to characterize the temples, sacred spots or places when dead bodies was burnt. Chapter Four - Persons associated with the pagan sacred, devoted characteristics of the priests, fortune tellers, witches and wandering songsters which were created by Kraszewski on the pages of his novels. In the last chapter – Pagan festivities and rituals – I was describing holidays as Midsummer Night or Spring Festival, as well as Slavic rites associated with the wedding, funeral, sacrifices and divination.