Fandom bigger on the inside? Ethnographic research on Polish Doctor Who fandom

„Doctor Who” to serialowy rekordzista – jest nadawany od ponad pół wieku, rozgałęzia się w transmedialną sieć i gromadzi wokół siebie społeczność wiernych odbiorców. W Polsce nie zyskał nigdy popularności, ukształtował się jednak wokół niego, w dużej mierze internetowy, polskojęzyczny fandom. Mimo bariery językowej i niepełnej dystrybucji, polscy fani angażują się w serial i towarzyszące mu projekty w mediach innych niż telewizja. Celem niniejszej pracy jest dokonanie opisu podwójnych badań etnograficznych – ilościowych i jakościowych – przeprowadzonych wśród polskich fanów „Doctora Who”. Ankieta, w której wzięło udział 979 respondentów, pozwoliła opisać grupę, jej strukturę demograficzną i podstawowe obszary zainteresowań fanów, zaś dane uzyskane w wywiadach pogłębionych ukazały różnorodność fanowskiej tożsamości i działalności oraz refleksje fanów na temat przynależności do grupy. Szczególny nacisk położony został na kwestię relacji międzyludzkich zawieranych w grupie fanowskiej w kontekście teorii nowoplemion Michela Maffesoliego, specyficzne formy działalności fanowskiej osadzonej w polskiej kulturze, pozaserialowe podstawy więzi łączących fanów, a także wirtualny charakter fandomu badany w oparciu o teorie Manuela Castellsa. Szerokim kontekstem dla badań był również dorobek obszaru studiów nad fandomem, przede wszystkim teorie Henry’ego Jenkinsa, z którymi skonfrontowane zostały definicje sformułowane przez samych fanów, a uzupełnieniem – opis serialu ze szczególnym naciskiem położonym na jego różnorodność i wspomnianą już transmedialność.Obraz grupy wyłaniający się z badań koresponduje z jednej strony z nowoczesnymi formami wspólnotowości opisanymi przez Maffesoliego, a z drugiej stanowi przykład nieformalnej grupy, która jest dla swoich członków ważnym elementem życia, motywuje ich do rozwoju na różnych płaszczyznach i zapewnia poczucie przynależności i wsparcia. Fandom skupia osoby szczególnie mocno zaangażowane w fikcyjny świat przedstawiony w serialu, a zarazem stanowi wspólnotę eskapistyczną, alternatywną formę gromadzenia się wokół wspólnych zainteresowań i dzielonego światopoglądu. W zależności od preferencji i potrzeb uczestnika, grupa fanowska może stać się dla niego forum do dyskusji o kulturze popularnej i ulotnym nowoplemieniem lub wspólnotą, do której przynależność jest trwalsza – przestrzenią kształtowania wizji świata, zawierania relacji międzyludzkich, nadawania kierunku rozwojowi osobistemu i podejmowania nowych aktywności.

Among numerous TV series, Doctor Who is the holder of many records – it is being broadcast for more than half a century, it forms a transmedial net and gathers around itself a community of devoted fans. It did not gain such popularity in Poland, there is, though, a Polish fandom, operating primarily in the Internet. In spite of language differences and incomplete distribution in Poland, Polish fans are strongly engaged in the series and associated projects in other media. The aim of the thesis is to describe double ethnographic research in the form of questionnaire and interviews conducted among Polish “Doctor Who” fans. The questionnaire, in which 979 respondents participated, enabled the author to describe the group, its demographic structure and basic areas of interest of the fans. The data collected via interviews have shown the diversity of fan identity and activity, as well as fans' opinions on being members of the fandom. The emphasis was placed on relationships built in a fan community in the context of neo-tribes theory by Michel Maffesoli, peculiar forms of activity influenced by Polish culture and reality, the bases of relationships between fans derived from sources other than TV series, and virtual nature of fan community based on Manuel Castells' work. The broader context for the thesis was also the area of fan studies, especially Henry Jenkins' work, and the description of the series itself with emphasis on its diversity and transmedial character.The image of the fandom emerging from the research on the one hand corresponds with modern forms of community described by Maffesoli, and on the other is an example of an informal group that is perceived by its members as an important part of their lives. The said group motivates them to grow personally; it also provides a sense of community and support. Fandom gathers individuals that are exceptionally engaged in the fictional world of TV series. At the same time it is a community characterized by escapism – an alternative form of gathering around shared interests and shared worldview. Depending on personal preferences and needs of a particular member, a fan community may become a forum for discussion about popular culture and an elusive neo-tribe or a community with a strong sense of participation – a place where people can shape their worldview, establish new relationships, give each other direction to personal growth, and undertake new activities.