Stanisław Wyspiański's stained glass imagination based on the case of Akropolis An attempt at an empirical analysis of the drama

Gdy w 1890 roku Stanisław Wyspiański podróżował po Francji i z zamiłowaniem zwiedzał kolejne gotyckie katedry, fizycznie znajdował się wśród ścian średniowiecznych gmachów, mentalnie przebywał jednak 1300 km na wschód, na Wawelu. To krakowskie wzgórze od zawsze zajmowało szczególne miejsce w sercu artysty, marzył o jego renowacji, snuł plany, wykonywał makiety obrazujące nową postać Zamku. Nieszczęśliwie nie udało mu się wykonać witraży, które przyozdobiłby bazylikę wawelską. Wyspiański niedługo przed swoją śmiercią dokonał jednak czegoś niesamowitego – skonstruował Wawel za pomocą słów, wybudował swoje Akropolis. Synteza sztuk to określenie, które przyświeca temu dramatowi – nie tylko ożywione są w nim dzieła sztuki, a sam tekst jest skonstruowany niczym jeden z witraży, które do dzisiaj podziwiać możemy w krakowskim Kościele św. Franciszka z Asyżu. Akropolis jest nie tylko reprezentacją wyobraźni witrażowej i ejdetycznej Wyspiańskiego, ale też samo w sobie, na poziomie kompozycji czy akcji, przypomina witraż, który w dodatku posiada swój indywidualny, symetryczny rytm. Niniejsza praca podejmuje próbę interpretacji dramatu przez pryzmat witraży, które się nań składają. Dodatkowo, wnioski interpretacyjne zostaną umotywowane badaniami korpusowymi tekstu dramatu w porównaniu z korpusem referencyjnym składającym się z pozostałych utworów Stanisława Wyspiańskiego. Analiza zostanie przeprowadzona za pomocą narzędzi stylometrycznych, głównie programu stylo działającym w środowisku programowania R, oraz w automatycznie zanotowanym i zlematyzowanym korpusie utworzonym w ogólnodostępnym programie do zarządzania korpusami – SketchEngine. W ten sposób jakościowe badania i interpretacja dramatu zostanie zestawiona z badaniami ilościowymi.

When, in 1890, Stanisław Wyspiański was travelling in France and passionately visiting successive Gothic cathedrals, he was physically among the walls of the medieval edifices, but mentally he was 1,300 km to the east, on Wawel Hill. This hill in Krakow had always held a special place in his heart, and he dreamt of renovating it, made plans, and produced models depicting the new form of the castle. Unhappily, he did not manage to make the stained-glass windows that would have adorned the Wawel Basilica. However, not long before his death, Wyspiański did something amazing - he constructed Wawel Castle with words, he built his Akropolis. A synthesis of the arts is the term used for this drama - not only are the works of art brought to life in it, but the text itself is constructed like one of the stained glass windows that can still be admired in Krakow's Church of St Francis of Assisi. Akropolis is not only a representation of Wyspiański's stained-glass and ejidetic imagination, but also resembles a stained-glass itself, at the level of composition or action, which, moreover, has its own individual, symmetrical rhythm. This thesis will attempt to interpret the drama through the prism of the stained glass windows that comprise it. In addition, the interpretative conclusions will be motivated by corpus studies of the text of the drama in comparison with a reference corpus consisting of other works by Stanisław Wyspiański. The analysis will be carried out using stylometric tools, mainly the stylo program running in the R programming environment, and in an automatically annotated and anatomised corpus created in the freely available corpus management program, SketchEngine. In this way, qualitative research and interpretation of the drama will be juxtaposed with quantitative research.