Management control, methods, techniques, concepts

Bibliografia, netografia, wykaz aktów prawnych na stronach 305-348; stan prawny na 1 kwietnia 2022 r.

Jednostki sektora finansów publicznych są zobligowane przepisami ustawy o finansach publicznych (Dz. U. z 2021 r., poz. 35) do stosowania od 1 stycznia 2010 r. kontroli zarządczej w swojej działalności. W innych krajach, w szczególności w przypadku podmiotów należących do sektora prywatnego jest ona stosowana już od dziesięcioleci. To między innymi na podstawie rozwiązań przyjętych w amerykańskim biznesie i organizacjach publicznych opracowano polskie rozwiązania w zakresie kontroli zarządczej, w tym jej standardy, które Minister Finansów wprowadził do porządku prawnego komunikatem Nr 23 z dnia 16 grudnia 2009 r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych (Dz. Urz. MF Nr 15, poz. 84). Stosowanie kontroli zarządczej w organizacjach publicznych powinno przynieść zauważalną poprawę, mierzoną znaczącym spadkiem liczby naruszeń dyscypliny finansów publicznych. W rzeczywistości, jak wykazała analiza danych zawartych w sprawozdaniach Głównego Rzecznika Dyscypliny Finansów Publicznych, tak nie jest. Implementacja wszystkich założeń kontroli zarządczej napotyka na trudności. Poprawa działalności każdej organizacji wymaga znajomości przez jej kierownictwo i pracowników metod i technik rozwiązywania problemów zarządzania, a także zrozumienia, że stochastyczne wdrożenie kontroli zarządczej nie sprzyja sprawnej realizacji zadań. Niezadowalający stopień poprawy funkcjonowania organizacji publicznych stanowił asumpt do podjęcia badań dotyczących kontroli zarządczej i opublikowania ich wyników. Celami badań były: analiza i przedstawienie istoty, funkcji i obszarów kontroli zarządczej; zidentyfikowanie luk kontroli zarządczej; ustalenie, jaka jest znajomość założeń kontroli zarządczej, metod i technik rozwiązywania problemów zarządzania przez osoby zatrudnione w organizacjach stosujących kontrolę zarządczą; sformułowanie wytycznych standardów kontroli zarządczej. Pośrednim celem pracy jest systematyzacja aparatu pojęciowego. Rozpatrywanie kontroli zarządczej poprzez pryzmat ontologii zarządzania pozwala na sformułowanie następujących problemów badawczych m.in: 1) czym jest kontrola zarządcza? Wśród innych problemów badawczych należy wymienić: 2) jaka jest znajomość koncepcji kontroli zarządczej i jej celów, metod i technik rozwiązywania problemów zarządzania wśród kierownictwa i pracowników organizacji stosujących kontrolę zarządczą? 3) jakie obszary działalności organizacji są objęte kontrolą zarządczą? 4) jakie są funkcje kontroli zarządczej? 5) jaki jest zakres przedmiotowy stosowanej w organizacjach samooceny kontroli zarządczej? 6) jakie są luki kontroli zarządczej? Sformułowano następującą hipotezę. Istnieje zależność pomiędzy zakresem stosowanej w organizacjach samooceny kontroli zarządczej, a znajomością przez kierownictwo i pracowników tych organizacji metod i technik zarządzania. Badania zmierzają do ustalenia, że słaba znajomość przez kierownictwo i pracowników metod i technik rozwiązywania problemów zarządzania będzie skutkować ogólnikowością samooceny kontroli zarządczej i w efekcie powodować powstawanie luk kontroli zarządczej, definiowanych jako obszary działalności organizacji nie objęte samooceną kontroli zarządczej. Przedstawionym wyżej celom i problemom badawczym podporządkowano konstrukcję opracowania, w którym przedstawiono istotę kontroli zarządczej, jej cele, zdefiniowano pojęcie organizacji, w których kontrola zarządcza funkcjonuje, a także przedstawiono założenia standardów kontroli zarządczej, metody i techniki rozwiązywania problemów zarządzania, które towarzyszą opracowywaniu, realizowaniu i rozliczaniu celów i zadań, jak też wyniki badań prowadzonych w sposób właściwy dla dziedziny nauk społecznych, dyscypliny nauk o zarządzaniu i jakości. W badaniach wykorzystano wywiady niestandaryzowane, nieustrukturalizowane łącznie z 430 osobami, obserwacje nieuczestniczące, obserwacje bezpośrednie, przeprowadzone w organizacjach, jak też analizę tekstu, uzupełnione systematycznym przeglądem literatury, co przedstawiono w odrębnym rozdziale opracowania.

Public finance sector entities are obliged by the provisions of the Public Finance Act (Journal of Laws of 2021, item 35) to apply management control in their activities from 1 January 2010. the concept of management control has been known in other countries for decades. Based on solutions adopted, among other things, in American business and public organizations, Polish solutions in management control were developed and published by the Minister of Finance. The use of management control in public organizations should bring a noticeable improvement, measured by a significant decrease in the number of violations of the public finance discipline. In fact, the improvement was not significant. Implementation of all the assumptions of management control encounters difficulties. Improving the operations of any organization requires that its management and employees know the methods and techniques of solving management problems and the understanding that the stochastic implementation of management control is not conducive to the efficient implementation of tasks. The unsatisfactory level of improvement in the functioning of public organizations prompted the researcher to study management control issues. The objectives of the research were: analysis and presentation of the essence, functions and areas of management control; identifying gaps in management control; determining the knowledge of management control, methods and techniques of solving management problems by persons employed in organizations applying management control; formulation of management control standards guidelines. The indirect goal of the work is the systematization of the conceptual apparatus. Considering management control through the prism of the management ontology allows for formulating the following research problems: 1) what is management control? Other research problems include: 2) what is the knowledge of the concept of management control and its objectives, methods and techniques for solving management problems among the management and employees of organizations applying management control? 3) what areas of the organization's activities are subject to management control? 4) what are the functions of management control? 5) what is the scope of the management control used in organizations? 6) what are the gaps in management control? The following hypothesis was formulated. There is a relationship between the scope of management control self-assessment used in organizations and the knowledge of management methods and techniques by the management and employees of these organizations. The research aims to establish that poor knowledge by management and employees of methods and techniques for solving management problems influences the self-assessment of management control. It creates gaps in management control, defined as areas of the organization's activities that are not covered by the self-assessment of management control. The research methodology includes non-standardized, unstructured interviews with 430 people, non-participant observations, direct observations carried out in organizations, and text analysis, supplemented by a systematic review of the literature.