Analiza przekładu pozajęzykowych elementów kulturowych w angielskiej i polskiej wersji napisowej do chilijskiego filmu

W niniejszej pracy autorka przeprowadza analizę pozajęzykowych odniesień kulturowych (ECR - Extralinguistic Culture-bound Reference) w chilijskim filmie „Machuca”. Film, którego reżyserem jest Andrés Wood (2004), opowiada o przyjaźni dwóch chłopców na tle zamieszek politycznych w Chile w 1973 roku, gdzie punktem zwrotnym w akcji jest zamach stanu rządu prezydenta Salvadora Allende. Posługując się metodologią Jana Pedersena przedstawioną w artykule „How is culture rendered in subtitles?”(2005) w trakcie kilku prób autorka identyfikuje 50 ECR-ów w tekście źródłowym oraz analizuje sposoby ich przekładu w dwóch tekstach docelowych – polskiej i angielskiej wersji oficjalnych napisów do wspomnianego filmu, w którym używany jest chilijski dialekt języka hiszpańskiego. Po dokładniejszym zapoznaniu się z literaturą przedmiotu autorka określa poziom transkulturowości danych referentów kulturowych, w wyniku czego wyłania się przeważająca liczba transkulturowych ECR-ów. Ta znaczna ich ilość świadczy o niezaprzeczalnym mieszaniu się kultur i przenikaniu pozajęzykowych odniesień kulturowych, niegdyś znanych tylko w jednym kręgu kulturowym, do pozostałych kręgów kulturowych. W praktyce tłumaczeniowej oznacza to dość istotne ułatwienie dla tłumacza, gdyż większość transkulturowych ECR-ów posiada swoje oficjalne ekwiwalenty. Pozostałe strategie tłumaczeniowe, takie jak zachowanie, pominięcie, uszczegółowienie (eksplicytacja i rozwinięcie), tłumaczenie dosłowne, uogólnienie czy substytucja (substytucja kulturowa i parafraza), również są zastosowane przez tłumaczy w tworzeniu angielskiej i polskiej wersji napisów do filmu „Machuca”. Dzieje się to jednak na mniejszą skalę, a strategie te dotyczą przeważnie odniesień kulturowych na poziomie monokulturowym oraz mikrokulturowym, czyli znanym widzom docelowym tylko z obszaru kultury źródłowej lub konkretnego, czasem bardzo specyficznego kręgu kulturowego. Autorka w pierwszym rozdziale omawia główne rodzaje oraz charakterystykę przekładu audiowizualnego. Skupia się w szczególności na tworzeniu wersji napisowej oraz ograniczeń, które towarzyszą temu procesowi. Drugi rozdział poświęcony jest omówieniu zjawiska pozajęzykowych odniesień kulturowych oraz strategii ich przekładu wraz z czynnikami wpływającymi na decyzje tłumacza. Trzeci rozdział to praktyczna analiza wybranych przykładów podzielona na część jakościową oraz ilościową.

AbstractThe purpose of this study is the analysis of English and Polish official subtitles for a Chilean film Machuca, directed by Andrés Wood (2004). The main theoretical framework of the thesis is the classification of strategies applied in rendering cultural references in subtitling described by Jan Pedersen (2005). The first chapter of this thesis concentrates on the main types of audiovisual translation. Subtitling and the constraints which accompany this process are presented in detail. The second chapter elaborates on the idea of cultural references, shows parameters which might influence a subtitler and discusses the strategies of rendering extralinguistic culture-bound references suggested by Jan Pedersen. The third chapter is devoted to qualitative and quantitative analysis, the first of which presents examples of strategies applied by the translators in English and Polish version of subtitles and the latter shows the numbers of strategies applied.