Objektywne uzasadnienie nadużycia pozycji dominującej w europejskim i polskim prawie konkurencji

Głównym celem niniejszej pracy magisterskiej jest ocena idei obiektywnego uzasadnienia nadużycia pozycji dominującej w prawie europejskim oraz polskim. W tym celu należało poddać analizie decyzje Komisji Europejskiej oraz wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z jednej strony, oraz decyzje UOKiK i sądów polskich z drugiej strony, co pozwoli na porównanie obiektywnego uzasadnienia w obydwu systemach. Praca jest podzielona na wprowadzenie, trzy rozdziały oraz wnioski. Rozdział pierwszy stanowi generalne omówienie nadużycia pozycji dominującej i podstawowych koncepcji powstałych na gruncie europejskiego prawa konkurencji. Zarazem przedstawia niektóre z poszczególnych typów nadużyć. Rozdział drugi stanowi analizę możliwości uzasadnienia zachowania przedsiębiorcy, które na pierwszy rzut oka wydaje się być nadużyciem. Uwidacznia także zmiany, jakie zaszły w rozumieniu idei obiektywnego uzasadnienia na przestrzeni ostatnich lat. Z kolei rozdział trzeci przenosi rozważania na grunt polskiej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z 2007 roku, a także poprzednich aktów regulujących tą dziedzinę prawa.Zakaz nadużycia pozycji dominującej wydaje się być zakazem absolutnym. Jednak już stosunkowo wcześnie podniesiono, że są sytuację, w których zachowania odpowiadające choćby explicite wymienionym w artykule 102 TFUE typom nadużyć, nie powinny być potępiane. W takich sytuacjach, pomimo specjalnej odpowiedzialności na przedsiębiorstwach dominujących nakazującej wstrzymanie się od naruszeń konkurencji, firmy takie powinny mieć możliwość zachowania kwalifikowanego jako normalna konkurencja (konkurencja co do jakości, ceny itp.). Możliwość ta powinna być zagwarantowana nawet pomimo tego, że dane zachowanie będzie niekorzystne dla niektórych czy wszystkich konkurentów.W związku z krytyką formalnego podejścia Komisji Europejskiej do zakazu nadużycia pozycji dominującej Komisja podjęła szeroko zakrojoną reformę. Po opublikowaniu reportu przez EAGCP oraz wydaniu Discussion Paper, przyjęła ona wytyczne, które mają określać priorytety jakimi będzie kierować się Komisja przy stosowaniu artykułu 102 TFUE. Wydanie wytycznych miało przyczynić się do zwiększenia pewności prawnej oraz uwzględnić główne nurty ekonomii w analizie poszczególnych przypadków ewentualnego nadużycia. Komisja optuje za nowym, ekonomicznym podejściem w przeciwieństwie do wcześniejszego, formalistycznego podejścia. Najczęściej przyjmuje się, że istnieją 3 możliwe typy obiektywnego uzasadnienia: odpowiedź na konkurencyjną ofertę konkurenta (meeting competition), objektywna konieczność czy potrzeba związana z realizacją interesów publicznych oraz korzyści (efficiencies) dla konkurencji, które mają przeważyć niekorzystne skutki danego zachowania przedsiębiorstwa dominującego.Koncepcja obiektywnego uzasadnienia w polskim prawie konkurencji jest rozumiana podobnie jak w prawie europejskim, co nie powinno dziwić biorąc pod uwagę podobne cele, jakim służyć mają te polskie i europejskie regulacje. Objektywne uzasadnienie zostało w polskiej judykaturze i decyzjach UOKiK zaakceptowane także w odniesieniu do poszczególnych przypadków, a nie jak w przypadku prawa europejskiego, głównie w teorii. Podmiotami, do których skierowane są te decyzje i wyroki są jednak w głównej mierze jednostki specyficzne, takie jak gminy czy jednostki, których jednym z celów jest realizowanie interesu, który może zostać zakwalifikowany jako publiczny. Fakt, że w jednej z poprzednich ustaw, tej z 1990 roku, możliwość uzasadnienia nadużycia pozycji dominującej była wprost przewidziana w tekście aktu sprawiła, że judykatura i doktryna mogła w tej kwestii czerpać z rozwiązań wcześniejszych, mimo wyeliminowania stosownego zapisu z późniejszych ustaw. Inspiracją dla polskich decyzji i wyroków są także odpowiednie rozstrzygnięcia na poziomie europejskim

The aim of this master thesis was assessing the notion of objective justification of abuse of dominant position in EU and Polish competition law on the basis of decisions of relevant competition authorities and respective courts’ judgments. In the first chapter the prohibition of abuse of dominant position in European Union law is presented. For establishing such an abuse some requirements are to be fulfilled. These include being an undertaking, holding dominant position on a particular relevant market, abusing that position and affecting trade between Member States. As no guidelines for the assessment of these criteria are present in the Treaty itself, resort to ECJ judgments is needed. Various types of abuses handled by the European Commission and European courts included, among others, predatory pricing, tying and bundling, refusal to supply, price discrimination, margin squeezing and excessive pricing. Some of these types resemble the examples provided in the Treaty, whereas names of some other abuses are the consequence of the development of the European judicature. The second chapter assesses the possibility to invoke so called objective justification defence by an undertaking accused of abusing the dominant position. The last, third chapter, analyses the objective justification in Polish competition law. As apparent from chapter two and three in both systems there is at least potential possibility to invoke economic considerations or public interests in order to defend an undertaking accused of abusing its dominant position. Three types of objective justification are most often voiced: meeting competition defence, public interests considerations and efficiencies. The possible justification according to Polish judicature and doctrine, named quite similarly, can also be categorized under these names. The meeting competition defence may be briefly summarized as the notion that even dominant undertakings should be able to defend their commercial interests when they are attacked. In other words, dominant undertakings should be able to resort to strategies which are necessary in good faith to meet the competitive offer. The said actions need to be proportional and necessary. The second type consists in invoking a public interest as a justification for a particular practice of a company. However, as often other possibilities are open for dominant undertakings, such as contacting relevant public authorities, it would be very difficult to effectively raise such an argument. The last category, efficiencies, essentially covers situations in which pro- and anti-competitive effects of the conduct shall be balanced and conduct shall be allowed or prohibited according to whether the first outweigh the other or not. The prohibition of abuse of dominant position is subject to constant changes and developments. Even though the impact of these changes, for instance of the shift in enforcement priorities of the Commission, is to some extend visible at the moment, it does not necessarily mean that the judicature will not develop in the way only few could have predicted. Therefore, the objective justification of abuse of dominant position will remain a subject readily handled by the doctrine and its invoking during the proceedings will still constitute a challenge for the law practitioners, be it before the Commission, European courts or national authorities.