A Polish man at the gates of the Ottoman Empire : entry procedures in the memoirs of Poles travelling to Turkey from the fifteenth to the early twentieth century

Pokłosie międzynarodowej konferencji naukowej. Recenzent tomu: prof. dr hab. Aleksander Naumow.

Jednym z nieodzownych elementów podróży jest zgromadzenie pozwoleń, glejtów, listów uwierzytelniających, paszportów czy wiz, a także odbycie kontroli granicznej. Wszystkie te czynności, nazwane w tytule artykułu „procedurami wjazdowymi”, zmieniały swój charakter nie tylko na przestrzeni wieków, ale również w zależności od międzynarodowej sytuacji politycznej czy od osoby podróżującego i celu samej podróży. Biorąc pod uwagę długotrwałe sąsiedztwo państwa polskiego z Turcją osmańską, burzliwą historię konfliktów przeplatanych długimi okresami pokoju oraz zmieniający się profil podróżnego – od uczestnika legacji poselskiej przez pielgrzyma i emigranta po masowego turystę – łatwo się domyślić, że formalności paszportowe i podejście do nich zmieniało się niejednokrotnie. Oprócz tego, że stanowiły one odbicie aktualnej sytuacji w wielkiej polityce, były niejednokrotnie dla polskich podróżników pierwszą okazją do zetknięcia się z turecką kulturą i jej przedstawicielami – już wówczas kształtowano opinie, wyrabiano poglądy i utwierdzano się w przekonaniu o słuszności krążących powszechnie stereotypów. W niniejszym artykule przedstawiono procedury wjazdowe do Imperium Osmańskiego, stosowane wobec czterech różnych kategorii podróżnych (uczestnik legacji poselskiej, pielgrzym, emigrant polityczny, turysta) od XV do początków XX wieku. Materiał badawczy stanowiły wybrane wspomnienia podróżujących Polaków tj. M. Aulich, H. Bartsch, H. Ciecierski, J. Gniński, J. Goryński, F. Gościecki, I, Hołowiński, R. Leszczyński, M. Mann, W. Miaskowski, A. Michałowski, W. Mickiewicz, K. Niedziałkowski, E. Otwinowski, J. Pelczar, F. P. Potocki, E. Raczyński, M. K. Radziwiłł, J. Tarnowski, A. Zaleski.

One of the essential elements of a journey is the collection of permits, letters of approval, passports or visas, as well as the border control. All these activities, called in the title of the article “entry procedures”, have changed their nature not only over the centuries, but also according to the international political situation or the traveller’s profile and the destination of the journey itself. Taking into account the long neighbourhood of the Polish state with Ottoman Turkey, the turbulent history of conflicts intertwined with long periods of peace and the changing profile of the traveller, it is easy to guess that the passport formalities and approach to them have changed many times. Apart from the fact that they reflected the current situation in great politics, they were often the first opportunity for Polish travellers to come into contact with Turkish culture and its representatives: already at that time opinions were being formed and the belief in the stereotypes was confirmed. This article presents the procedures for entry into the Ottoman Empire, applied to four different categories of travellers (member of the legation, pilgrim, political emigrant, tourist) from the fifteenth to early twentieth century. The research material consisted of selected memoirs of traveling Poles, i.e. M. Aulich, H. Bartsch, H. Ciecierski, J. Gniński, J. Goryński, F. Gościecki, I, Hołowiński, R. Leszczyński, M. Mann, W. Miaskowski, A. Michałowski, W. Mickiewicz, K. Niedziałkowski, E. Otwinowski, J. Pelczar, F. P. Potocki, E. Raczyński, M. K. Radziwiłł, J. Tarnowski, A. Zaleski.