Differential local dialect expressions in the language of junior high school students in Lesser Poland

Recenzowane materiały z konferencji: Dialog z tradycją II: Język, kultura, media; 2013-10-21; 2013-10-22; Kraków

Artykuł dotyczy dyferencyjnych apelatywnych ekspresywizmów gwarowych określających dziecko, funkcjonujących w języku gimnazjalistów z południowej Małopolski (Pogórze Ciężkowicko-Rożnowskie). Materiał był gromadzony dwuetapowo, metodą kwestionariuszową. Najpierw badano gimnazjalistów i spokrewnionych z nimi przedstawicieli najstarszego pokolenia, następnie z wypowiedzi najstarszych wybrano ekspresywizmy dyferencyjne nieobecne w odpowiedziach młodzieży i ułożono listę pytań dotyczących 15 z nich. Pytania obejmowały część zamkniętą, mającą sprawdzić znajomość czynną i bierną słownictwa (tu uczeń deklarował, czy słowa używa, czy zna ze słyszenia, czy w ogóle nie zna) i część otwartą, w której był proszony o wyjaśnienie znanego sobie ekspresywizmu. Ekspresywizmy, które należały u najstarszego pokolenia wsi do słownictwa powszechnego (np. chodok, dziopa, zdeb, popadyjok), były stosunkowo dobrze znane młodzieży, choć nie wszystkie równie powszechnie: najlepiej znana jest w tej grupie dziopa, którą, podobnie jak chodoka, można uznać za regionalizm, a najsłabiej popadyjok. Te ekspresywizmy, które najstarsi wskazywali rzadko (np. powróscok, parobcok), u gimnazjalistów nie pojawiły się w ogóle.

The article concerns differential appellative local dialect expressions denoting a child, which function in the language of junior high school students from southern Lesser Poland (Highlands of Ciężkowice-Rożnów). The material was collected during two stages with the use of the questionnaire method. First, junior high school students and representatives of their eldest relatives were questioned. Then, those differential expressions of the eldest that were not found in the answers of the young were selected. Finally, a list of questions concerning 15 of those expressions was created. The questionnaire included multiple-choice questions that were to check the active and passive knowledge of the vocabulary (students were to declare whether they use the word, have heard it or know it at all) and open questions in which students were asked to explain the expression known to them. The expressions that were popular among the eldest inhabitants of the villages (e.g. chodok, dziopa, zdeb, popadyjok) were relatively well known to the young people although not all of them equally – dziopa, which, just like chodok, can be treated as a regionalism, is the most popular among the students, and popadyjok was the least popular. Those expressions that were indicated rarely by the eldest (e.g. powróscok, parobcok) do not function among the junior high school students at all.