Food Theme in Hayao Miyazaki’s Productions

Refleksja nad jedzeniem stanowi interesujący temat badań – z pozoru przyziemna, fizjologiczna czynność spożywania pokarmu niesie ze sobą znaczenia w wymiarze kulturowym, społecznym, politycznym, stanowi także centrum zainteresowania badawczego food studies – nauk humanistyczno-społecznych, których celem jest „odkrywanie znaczenia jedzenia dla interpretacji egzystencji ludzkiej”. Niniejsza praca poświęcona jest analizie scen związanych z jedzeniem w twórczości filmowej Hayao Miyazakiego z pomocą teorii należących do tej dziedziny badawczej. Materiał badawczy będą stanowić następujące produkcje: „Księżniczka Mononoke”, „Ponyo”, „Zrywa się wiatr”, „Ruchomy zamek Hauru”, „Spirited Away: W krainie bogów”. Dobór materiału wynika z powtarzalności lub niedostatecznej wyrazistości motywu w innych produkcjach. Niniejsza praca składa się z pięciu rozdziałów – każdy z nich wychodzi od interpretacji wybranego filmu, by następnie poddać głębszej refleksji konkretny motyw kulinarny skojarzony z daną produkcją. Pierwszy rozdział, poświęcony „Księżniczce Mononoke” i „Ponyo”, poddaje analizie sposób, w jaki pokarm i określony sposób jego przetwarzania może uczłowieczać spożywającego, lub wręcz odwrotnie, wykluczać ze wspólnoty i pozbawiać atrybutów przypisywanych gatunkowi ludzkiemu. W kolejnym rozdziale analiza „Zrywa się wiatr” pokaże, jak przestrzeń kuchni wyznacza podział społeczny między kobietą i mężczyzną w kontekście historyczno-społecznym pierwszej połowy XX wieku w Japonii oraz czym charakteryzuje się kuchnia kobieca. W kolejnym rozdziale skupionym wokół „Ruchomego zamku Hauru” głównym tematem rozważań jest proces tworzenia się wspólnoty wokół praktyk kulinarnych i miejsca przetwarzania pokarmu. Czwarty rozdział umieszcza „Spirited Away: W krainie bogów” w problematyce dotyczącej postrzegania obżarstwa w kontekście japońskiej filozofii kulinarnej, łącząc ją z krytyką nadmiernej konsumpcji w kulturze zachodniej. W ostatnim rozdziale autorka zwraca uwagę na sposób, w jaki film animowany przedstawia jedzenie wobec estetycznego podawania potraw w kulturze japońskiej oraz jak doświadczenie synestezyjne wpływa na odbiór omawianych scen.

Food and culinary practises are interesting research topics – the seemingly mundane, physiological activity of eating food carries with it cultural, social and political significance. It is also the main research subject of food studies – the discipline combining methods from humanities and social sciences to "discover the meaning of food for the interpretation of human existence". This dissertation provides the analysis of food depicted in Hayao Miyazaki's films, based on theories from food studies. The research is based on the following productions: "Princess Mononoke", "Ponyo", "The Wind Rises", "Howl's Moving Castle" and "Spirited Away" exclusively, as the material analysed is either repetitive or lack clarity in other movies by the director. This dissertation consists of five chapters: each of them starts from the interpretation of the film, and then gives a deeper reflection about the selected issues associated with a specific production. The first chapter devoted to "Princess Mononoke" and "Ponyo" analyses how eating habits and food processing can humanize the consumer, or on the contrary, exclude him from the community and deprive of attributes of the human being. In the next chapter, the analysis of " The Wind Rises" shows how the kitchen space determines the gender division in the historical and social context of the first half of the 20th century in Japan, and gives the characteristic of what can be perceived as "women's cuisine". In the next chapter, focused on the "Howl's Moving Castle", the main topic of considerations is the process of creating a community around culinary practices and the place where food is processed. The fourth chapter analyses "Spirited Away" vis-à-vis the perception of gluttony in the context of Japanese culinary philosophy, combining it with the criticism of overconsumption in Western culture. In the last chapter, the author draws attention to the presentation of food in the animated films concerning the aesthetic serving of dishes in Japanese culture, and how the synesthetic experience influences the perception of the scenes discussed.