Universalism of ethics, particularism of patriotism

Recenzowane materiały z Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej: "Etyka a patriotyzm", dn. 10-12 maj 2019 r., Kraków. Bibliogr. s. 17-18

Celem artykułu jest wskazanie źródła napięcia między pojęciami etyki i patriotyzmu w zasadniczej rozbieżności ich źródłowych perspektyw. Myślenie etyczne jest z istoty uniwersalistyczne, co oznacza, że etyka zawsze dąży do objęcia całości z wybranej przez myśliciela perspektywy; tym samym etyka zawsze dotyczy i obejmuje każdego człowieka - każdego innego - bez względu na jego szczególną przynależność do jakiejkolwiek grupy. Natomiast patriotyzm to fenomen z istoty partykularystyczny, polegający na lojalności wobec jednej grupy. Historycznie patriotyzm mógł wielokrotnie odegrać rolę jednoznacznie pozytywną, np. przezwyciężając partykularyzmy w obrębie danej wspólnoty politycznej w imię wspólnoty wyższego rzędu. Jednak fenomen ten wywodzi się z organicystycznego rozumienia relacji człowieka i wspólnoty, które stanowi z kolei wyraz bardziej podstawowej tendencji do przedmiotowego traktowania jednostki. Pogodzenie uniwersalistycznej orientacji etyki z patriotyzmem byłoby możliwe tylko poprzez odwrócenie tej tendencji.

The article aims at exposing the source of tensions between the concepts of ethics and patriotism. The source could be identified with crucial diversity of their original perspectives. Ethical thinking is universalistic - which means that ethics always aims at embracing the entirety. Ethics always concerns and embraces each human being - every Other - without any regard to their particular allegiances. Patriotism on the other hand is a particularistic phenomenon, which relies heavily on loyalty to one’s group. From strictly historical point of view patriotism played also some positive roles, for example it helped on numerous occasions to overcome particularisms occurring within the bounds of a nation. Yet this phenomenon originates in the organicist understanding of relations between individual and community. The understanding itself is an expression of a more fundamental tendency, which relies on the objectification of a human being. Reconciliation between ethical universalism and patriotism could be possible only by overcoming this tendency.