Narodowe zarządzanie pamięcią w transnarodowej Europie: Przekształcenia w sposobie upamiętniania Holokaustu w Austrii i Niemczech

W świecie po 1945, kraje Europy mierzyły się z różnorakimi wyzwaniami. Jednym z nich było pytanie o znaczenie Holokaustu i budowanie narracji o Holokauście dla kolejnych pokoleń. Dla niektórych państw odpowiedzią był podział na oprawców i ofiary, który umożliwiał zrozumienie bestialstwa, które się dokonało. Szczególny udział w publicznym upamiętnianiu miały instytucje edukacyjne. Pomimo tego, że Holokaust miał niezaprzeczalnie europejski wymiar, to wzrastające sprzężenie wywołane globalizacją, razem z postępującą integracją europejską skłania do zadania pytania na temat tego jak narodowy sposób upamiętniania uległ ponadnarodowym wpływom. Czy ponadnarodowe wyzwania mają podobne oddziaływanie? Czy jest to możliwe w sytuacji w której narodowe i ponadnarodowe sposoby upamiętniania są często badane jako osobne zjawiska i rzadko są przedmiotem porównań? W swoim dyskursie rząd prezentuje swoją interpretację przeszłości i w spolityzowany sposób łączy z wizją tego w jaki sposób naród będzie mierzył się z przyszłością. W pracy analizowane są nie tylko elementy przemówień wypowiadanych podczas narodowych obchodów upamiętniania Holokaustu, ale również porównuje się je do ponadnarodowych wyzwań. Austria i Niemcy zostały wybrane ponieważ wykazują podobieństwa będąc sukcesorami Trzeciej Rzeszy oraz podobieństwo kulturowe i językowe. W lata 2000-2019 zostały ujęte w badaniu z powodu wpływu czynników takich jak: rozszerzenie Unii Europejskiej, kryzys ekonomiczny, wzrost popularności ruchów populistycznych. Podejście użyte przy badaniu zostało wyprowadzone z krytycznej analizy dyskursu oraz podejścia dyskursywno-historycznego jak również niektórych metod zakorzenionych w Arystotelejskich rozważaniach na temat retoryki. Przeprowadzenie porównania pozwoliło mi na zdekodowanie konstrukcji tożsamości narodowej poprzez pamięć historyczną oraz rozmaite wpływy i ograniczenia w tej sferze w obydwu krajach. Jedną z konkluzji nasuwających się po przeprowadzeniu badań jest to, że ponadnarodowe wyzwania kształtują narodowe obchody upamiętniania Holokaustu w różny sposób, z jednej strony jako ograniczniki oparte o kulturę polityczną zależną od pamięci historycznej, a z drugiej strony jako kultywację wizerunku eksportowanego zagranicę.Moje obserwacje są znaczące nie tylko dlatego żeby zrozumieć znaczenia pamięci o Holokauscie dla wspierania europejskiej i narodowej tożsamości, ale również dla zbiorowej pamięci Europy.

In a post-1945-world, European countries were confronted with a range of challenges. Among them, they had to eventually deal with the question of how to remember their role in the Holocaust, and how to narrate it to the younger generations. For some countries the answer seemed to be clear cut; a categorisation into perpetrators and victims enabled an interpretation of what horrors had occurred. Especially education and public commemoration here serves as a medium of memory. While the Holocaust has an undeniable European dimension, the increasing entanglement of countries in a globalising world as well as with progressing European integration raises the question of how national commemoration changes through existing in a transnational frame. Do transnational challenges have an equal impact? While they and national commemoration are often studied extensively apart from each other, there is a negligence to investigate how these challenges are reflected in the public commemoration of nations in a comparative manner. In this discourse, government officials bring forward their interpretation of the past and connect it to how the nation should face the future, thus formulating political arguments. This thesis analyses not only the arguments formulated in the speeches held on the national Holocaust Commemoration Day, but also compares the impact of transnational challenges. The countries Austria and Germany were chosen because they show similarities in their historical past, being successor states of the Third Reich, and because of the overlap in their cultural and linguistic character. A time frame from 2000 till 2019 allowed for the inclusion of the following factors: the EU-enlargement, the economic crisis, the refugee crisis, and the rise of populism. An approach derived from Critical Discourse Analysis and the Discourse-Historical Approach, as well as some of the methods rooted in Aristotle’s study of rhetoric, were used. The comparison enabled me to decode the construction of national identity through historical memory and the various influences and constraints this process is under in the two countries. Among other findings, the conclusion was drawn that transnational challenges shape national commemoration differently as the constraints and possibilities of the political culture depend on historical memory as well as the cultivated self-image which is exported abroad. My findings are relevant not only to understand the importance of Holocaust memory for fostering European and national identity, but also the way memory regimes operate in Europe.