Festung Krakau. Issues of Conservation and Adaptation of Cracow's Forts.

Twierdza Kraków to system umocnień zbudowanych w wyniku chęci zabezpieczenia na wypadek wojny przez państwo austriackie strategicznie ważnego terenu, jakim była Galicja. Fortyfikacje te powstawały od 2. Poł. XIX w. aż do I Wojny Światowej, składały się z dzieł architektury militarnej, a także zaplecza w postaci dróg, koszar, szpitali etc. Praca ta skupia się jedynie na obiektach o przeznaczeniu obronnym. Kraków był fortyfikowany już od czasów średniowiecznych, jednak mury miejskie wobec zmian w technice wojskowej stopniowo traciły swoją pierwotną wartość, ograniczały także przestrzeń na jakiej miasto mogło się rozwijać. Myśl o założeniu szerszych fortyfikacji pojawiała się kilkakrotnie, np. podczas insurekcji kościuszkowskiej. Kompleksowych, nowoczesnych umocnień Kraków doczekał się dopiero w poł. XIX w., już pod panowaniem austriackim. Powstała tu twierdza pierścieniowa, składająca się pierwotnie z rdzenia i dwóch pierścieni fortyfikacji, była ona jednak kilkukrotnie przebudowywana. Ostatecznie przybrała ona formę rdzenia (przeniesionego na środkowy pierścień) i zewnętrznego pierścienia, składającego się z fortów i pomocniczych dzieł polowych, umieszczonych w systemie rozproszonym. Znaczna część tych fortyfikacji przetrwała zarówno I i II Wojnę Światową jak i akcję rozbiórkowe w latach 50-tych XX w. Twierdza Kraków stanowi dziedzictwo miasta i Europy, posiada wybitne wartości zabytkowe, stanowi bowiem kompleksowy zapis architektury i techniki militarnej swojej epoki, wpłynęła także na sposób i kierunek rozwoju miasta. Mimo to dziedzictwo to było zapomniane aż do momentu, w którym prof. Janusz Bogdanowski opracował to zagadnienie w obszernej monografii, co stało się przyczynkiem do dalszych prac naukowych oraz konserwatorskich. Dla dobrego zachowania fortyfikacji potrzeba znalezienia im nowej funkcji. W tym celu na początku XXI w. Wojewódzki Urząd ochrony Zabytków oraz gmina miejska opracowały plan rewitalizacji tychże obiektów. Od tamtego momentu minęło jednak ponad 10 lat, w trakcie których nie doszło na szeroką skalę do realizacji założeń. Celem tej pracy jest dowiedzenie zabytkowej wartości Twierdzy Kraków, a także zaproponowanie dla wybranych fortów, prezentujących pewne przekrojowe problemy konserwatorskie, rozwiązania adaptacyjne.

Cracow fortress is a fortification system built by Austria in order to secure strategically important area of Galicja. Those fortifications were being constructed since half of XIX century up to the breakout of I World War. They consisted of military architecture structures as well as the infrastructure, barracks, hospitals etc. However, this thesis refers only to objects raised strictly for defensive purposes. Cracow was fortified in medieval times, yet those city walls would loose their prime value over time due to the progress in military technology. Soon they became a barrier for city development. The idea of construsting a new and wider defensive line was picked up from time to time, e.g. during Kościuszko uprising. However, the first complex and modern fortification system had been built under austrian rule, mid 19th century. Cracow fortress originally consisted of the core (fr. noyau) and two rings of forts. Finally, after few rebuilds, there was the core (now in the original place of the middle ring) and the outer ring, with main forts and some additional structures, all in a diffused system. Large percentage the fortress’s builts survived the events of 1st and 2nd World Wars, and the demolition works in 50s`. Kraków fortress is a part of both the city’s and Europe’s heritage, as it represents military architecture and technology of the era. The fortress influenced the way in which Cracow developed as well. Nevertheless, this heritage was forgotten until prof. Bogdanowski dedicated his monograph work to this topic. This book would soon become a prelude to more scientific studies and conservation works. Finding a new role for a fort is the best way of maintaining its value. Because of this, in the first decade of 21st century, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków and city municipality prepared a revitalization plan for these fortifications. Throughout the next 10 years most of those ideas were not realised on a large scale. The goal of this work is to prove the value of Kraków fortress and to propose possible ways of adaptation of particular forts, which represent some generel conservation problems.