Religious aspects of Japanese aesthetics of space

Celem niniejszej pracy jest wskazanie możliwego związku przeżycia religijnego z doświadczeniem estetycznym, rozważanym w kategoriach opisowych dla japońskiej estetyki, w akcie doznawania przestrzeni.Rozdział pierwszy traktuje o religijności mieszkańców Japonii w kontekście współwystępowania różnych religii, w tym rodzimego shintō, które zostało obudowane buddyzmem, taoizmem i konfucjanizmem. Rozważania są prowadzone na granicy synkretyzmu religijnego a postulowanej przez niektórych badaczy bezreligijności Japończyków.W rozdziale drugim przedstawiono japońskie koncepcje przestrzeni – tokoro, ba, wa, basho, ma. Wykorzystano rozumienie poszczególnych kategorii miejsc i przestrzeni, zwłaszcza w kwestiach związanych z rytuałem i poszerzaniem przestrzeni o byty nadnaturalne. Rozdział ten ma za zadanie nakreślić rozumienie powyższych koncepcji, jako miejsc niejednoznacznych i umożliwiających zaistnienie transformacji czasowych i przestrzennych. Rozdział trzeci porusza kwestie japońskich kategorii estetycznych. Dwie wybrane kategorie, mono no aware i yūgen, odzwierciedlają doświadczenie estetyczne, które rozwija się w czasie i przestrzeni. Jednocześnie są przykładem na specyficzne rozumienie piękna i jego przezywania. Te dwie kategorie korespondują z pojmowaniem przestrzeni, bowiem tak jak ona nie są jednoznaczne i skrywają w sobie tajemnicę. Rozdział ten wraz z poprzednim obrazuje w sposób teoretyczny napięcie na granicy doświadczenia estetycznego i mistycznego.W rozdziale ostatnim przedstawione są bardziej praktyczne aspekty formowania odczucia świętości w przestrzeni. Dyskutowana jest kwestia wyodrębniania strefy sacrum, co szczególnie widoczne jest w przestrzennym układzie świątyń shintōistycznych. Poruszone zostaje również zagadnienie symboliki kamieni występujących w ogrodach lub przy świątyniach, która często wiąże się tematyką religijną. Natomiast na zakończenie rozważań autor próbuje odpowiedzieć na pytanie czy związek przeżycia estetycznego i religijnego w japońskim doświadczeniu przestrzeni jest możliwy.

The aim of this thesis was to show a possible correspondence between religious and aesthetic experience of the space in the context of Japanese aesthetics.In the first chapter the religiosity of Japanese people was discussed. The author tried to show native belifs / religion – shintō, which along with buddism, taoism and Confucianism formed a kind of religious amalgam, considered as syncretic religion. Some state that it is a manifestation of irreligious attitude of Japanese.Second chapter presents the Japanese space / place concepts of – tokoro, ba, wa, basho, ma. It was showed that they refer to ambiguous understanding of space which could be broaden by supernatural extension.In the third chapter two Japanese aesthetic categories were analyzed - mono no aware and yūgen. It was also showed that they refer to space and time relations and therefore, they could be considered as ambiguous, as well. It supports the theory about the tension between space and its aesthetic experiencing. The last part presents the practical aspects of creation of space in the religious context. The sacral space in the shintō shrines and Japanese gardens and their stones were analyzed. And finally, the possible correlation between religious and aesthetic experience of the space in the context of Japanese aesthetics is discussed.