Pan-Slavism as the Russian socio-political idea in the second half of the 19th century

Rosyjski panslawizm był jednym z kierunków w rosyjskiej myśli społeczno-politycznej drugiej połowy XIX wieku. Termin „panslawizm” został po raz pierwszy użyty przez Jana Herkla, który wzorował się na niemieckim „pangermanizmie”. Był on rozumiany jako językowa i kulturowa wspólnota wszystkich Słowian. Idea jedności słowiańskiej obecna była, mniej lub bardziej wyraźnie, wśród niemal wszystkich narodów słowiańskich. Jednak w Rosji przyjął on postać, która miała służyć polityce imperialnej.Panslawizm bezpośrednio wyrósł z klasycznego słowianofilstwa rosyjskiego i stanowił jego bezpośrednią kontynuację. Charakteryzował się wyraźnym rusofilstwem i skupiał się wyłącznie na sprawach rosyjskich stojąc w opozycji do okcydentalizmu (idei propagującej zbliżenie z Zachodem). Idea panslawizmu opierała się na dwóch podstawowych założeniach: po pierwsze Rosja miała pełnić główną i dominującą rolę wśród narodów słowiańskich, po drugie Słowiańszczyzna stanowiła opozycję do Europy.Czołowymi przedstawicielami słowianofilstwa, którzy wykazywali skłonności panslawistyczne byli Aleksy Chomiakow i Iwan Aksakow – wydawca gazet „Dien”, „Moskwa” i „Ruś”. List do Serbów autorstwa Chomiakowa, podpisany przez wielu ważnych słowianofilów, miał kluczowe znaczenie w kontekście przechodzenia od słowianofilstwa do panslawizmu. Lata sześćdziesiąte XIX wieku to okres, w którym słowianofilstwo traci na znaczeniu na rzecz panslawizmu, który to w latach siedemdziesiątych, zwłaszcza w okresie poprzedzającym wojnę z Turcją (1877-1878) osiągnął apogeum wpływu na politykę rosyjską.W Rosji uważano, że krajem najmniej sprzyjającym idei panslawistycznej była Polska, tendencje te nasiliły się zwłaszcza po wybuchu powstania styczniowego w 1863 roku. Wyrazem tej niechęci stało się nazwanie Polski „Judaszem Słowiańszczyzny”. Za ojca panslawizmu uważa się Michaiła Pogodina, którego światopogląd ukształtowany był w oparciu o idee słowianofilskie. Wizję romantycznej słowianofilskiej bliskości kulturowej Słowian głosił również myśliciel i działacz polityczny Aleksander Hilferding.Ideologia panslawizmu najpełniejszy wymiar znalazła jednak w dziele z 1869 roku autorstwa Mikołaja Danilewskiego pod tytułem Rosja i Europa. W swojej pracy przedstawił on ogólnosłowiański projekt, w którym podkreślił przewodnią rolę Rosji. Danilewski opierał swoją koncepcje na przeciwstawieniu sobie Rosji i Europy, wpisując ja w szerszą ideę podziału świata na dziesięć cywilizacji, czyli typów historyczno-kulturowych. Rosja miała stanąć na czele rodzącej się cywilizacji stworzonej przez Słowian. Miała ona zastąpić obumierającą cywilizację europejską i jako pierwsza w dziejach świata zrealizować pełny, czteropierwiastkowy typ ucieleśniający ideał wszechludzkości. Danilewski w swojej koncepcji umieścił również geopolityczne uzasadnienie pojawienia się słowiańskiego typu historyczno-kulturowego – konieczność utworzenia Związku Wszechsłowiańskiego, którego stolicą miał być Konstantynopol.Panslawizm rosyjski stawiał na pierwszym miejscu narodowy i mocarstwowy interes Rosji, w gruncie rzeczy nie dbając o dobro innych narodów słowiańskich, które miały się całkowicie podporządkować carskiej Rosji. Umieszczenie Rosji w centrum, uczynienie z niej państwa predestynowanego do władzy i wyjątkowego jest charakterystyczne dla rusofilskiej orientacji i ogólnie rosyjskiej myśli słowianofilizującej. Taki stan rzeczy doskonale wpisywał się w politykę mocarstwową imperium rosyjskiego.

Russian Pan-Slavism was one of the directions in the Russian socio-political thoughts in the second half of the nineteenth century. The term "Pan-Slavism" was first used by John Herkla, which was inspired by the German "Pan-Germanism". It was understood as a linguistic and cultural community of all Slavs. The idea of Slavic unity was present, more or less explicitly, among almost all Slavic nations. But in Russia it took on a character which was supposed to serve the imperial policy.Pan-Slavism directly Slavophilism grew out of the classical Russian and was the direct continuation. It was characterized by a marked Russophilia, focused exclusively on Russian affairs and stood in opposition to Occidentalism (the idea of promoting rapprochement with the West). The idea of Pan-Slavism was based on two basic assumptions: first, Russia was to play a central and dominant role among the Slavic peoples, and second the Slavs was in opposition to Europe.The leading representatives of Slavophilism who showed Pan- slavised tendencies were Khomiakov Alexei and Ivan Aksakov - publisher of newspapers "Day", "Moscow" and "Rus". A letter to the Serbs by Khomiakov, signed by many important Slavophiles, has been crucial in the context of the transition from Slavophilism to Pan-Slavism. Sixties of the nineteenth century was a period in which Slavophilism lost its importance for the Pan-Slavism, which in the seventies, especially in the run-up to war with Turkey (1877-1878) reached its peak impact on Russian policy.In Russia, it was believed that a country with the least favorable idea of Pan-Slavism was Poland, these trends have intensified especially after the outbreak of the January Uprising in 1863. An expression of this resentment has become a calling Polish "Judas Slavs".Mikhail Pogodin is considered to be the father of Panslavism whose worldview was shaped on the basis of Slavophile ideas. Slavophile romantic vision of cultural proximity Slavs has also proclaimed thinker and political activist Alexander Hilferding.The ideology of Pan-Slavism found the fullest dimension, in the work from 1869 wrote by Nikolai Danilevsky called Russia and Europe.In his work, he presented project, in which he stressed the leading role of Russia. Danilevsky based his ideas on the opposition of Russia and Europe, by typing it into a broader idea of dividing the world into ten civilizations, the historical-cultural types. Russia had to stand at the forefront of the emerging civilization created by Slavs. It was supposed to replace the dying European civilization as the first in the history of world realize full type.. Danilevsky in his concept put also geopolitical reasons of appearance of a Slavic historical and cultural - type the need to create Panslav Relationship, the capital of which was supposed to be Constantinople.Russian Pan-Slavism put in the first place national interests of Russia and the world power, in fact, not caring about the welfare of other Slavic peoples, which were completely subordinate to Tsarist Russia.Putting Russia in the center, making it predestined to power and unique is characteristic for Russian orientation. This state of affairs perfectly policy of imperial Russian Empire.