Béla Bartók's aesthetic and artistic views

Béla Bartók pozostaje jedną z najbardziej tajemniczych, a przez to fascynujących, postaci I połowy XX w. Introwertyzm kompozytora sprawił jednak, że swych poglądów muzycznych i przemyśleń nie propagował, rzadko formułując je w sposób zorganizowany i otwarty, przez co pozostają one dziś jedynie szczątkowo poznane. Celem pracy jest zebranie, usystematyzowanie i rekonstrukcja poglądów estetycznych Béli Bartóka oraz jego opinii na kwestie artystyczno-muzyczne. Osiągnięte zostaje to drogą interpretacji korespondencji kompozytora, stworzonych przez niego tekstów o muzyce, jak również przy wsparciu się pozostawionymi wspomnieniami o Bartóku. Autor, prowadząc czytelnika poprzez okres kształtowania się osobowości twórczej Bartóka i przez jego dojrzałe poczynania na gruncie badań etnomuzykologicznych, jak i refleksji artystycznej, poszukuje w myśli kompozytora przejawów jego głębokiego związku z Naturą. Przekonuje on, że wyznawana przez Bartóka wizja świata i sztuki motywowana była religijnym umiłowaniem Natury, rozumianej tu jako wszechogarniająca, metafizyczna siła stwórcza. Na fundamencie tego zauważa on również szereg elementów konstytutywnych dla osobowości artystycznej Bartóka, m.in uczynienie wypraw etnomuzykologicznych ścieżką duchowego doskonalenia, prowadzącego do zjednoczenia z Naturą czy nadanie statusu centralnej kategorii dzieła muzycznego egzystencjalnemu przeżyciu – płynącemu z kontaktem z duchem Natury błyskowi inspiracji, w czasie którego kompozytor tworzy, a który ucieleśnia się w dziele, czyniąc je przed słuchaczem wielkim doświadczeniem egzystencji.

Béla Bartók is one of the most mysterious, and thus fascinating, figures of the first half of the 20th century. However, because of his introvertism, the composer did not propagate his views and reflections on music, and he rarely formulated them in organized and explicit way, thus nowadays they are known in rather residual way. The aim of the thesis is to collect, systematize and reconstruct Bartók’s aesthetical views and opinions on musical issues. It is achieved by interpreting composer’s correspondence, his musical texts, and leaning on recollections on Bartók. The author searches in composer’s thought for expressions of his profound relationship with Nature, guiding through times of emergence of Bartók’s artistic personality and his mature doings on the ethnomusicological and artistic field. He convinces that vision of the world and art held by Bartók was motivated by his religious passion for Nature, understood here as all-encompassing, metaphysical, creative force. On this basis, the author remarks a number of elements constitutive for Bartók’s artistic personality, e.g. making ethnomusicological ventures the path of spiritual improvement leading to unification with Nature, or giving status of central category of musical work to existential experience. The latter is flash of inspiration, coming from the contact with Nature, during which the composer is able to create, and which is embodied in the work making it the great experience of existence for the listener.