The impact of scientific progress on science fiction works of Stanisław Lem

Praca podejmuje temat wpływu rozwoju nauki na twórczość fantastyczno-naukową Stanisława Lema. W pierwszym rozdziale wybrano dwie dyscypliny naukowe: eksplorację kosmosu oraz fizykę jądrową (wraz z fizyką wysokich energii). Wybrano również część dzieł Lema – jedenaście powieści i siedemdziesiąt cztery opowiadania – spośród wszystkich jego utworów, poprzez odrzucenie tekstów nienależących do gatunku science fiction lub posiadających charakter groteskowy (z kilkoma wyjątkami). W rozdziale drugim te osiemdziesiąt pięć tekstów zostaje krótko streszczonych, wprowadza się też proponowany podział twórczości Lema na cztery okresy w celu usystematyzowania dalszej analizy. Postęp w dziedzinach wymienionych powyżej w drugiej połowie XX wieku przedstawia się krótko w rozdziałach, odpowiednio, trzecim i piątym. Następnie teksty z wybranej grupy - o ile tylko dotyczą danego tematu - zostają przeanalizowane w celu każdorazowego ustalenia istnienia (lub jego braku) u autora inspiracji realną nauką w ramach obu rozpatrywanych dziedzin, w rozdziałach – odpowiednio – czwartym i szóstym. Dowody takiej inspiracji znaleziono w dwudziestu dziewięciu przypadkach, zarówno w sferze eksploracji kosmosu, jak fizyki jądrowej czy cząsteczkowej. Między innymi wykazano, że Lem wzorował fikcyjne statki kosmiczne na rakietach rzeczywistych, zaś niektóre z jego powieści stanowią bezpośredni lub pośredni komentarz do ówczesnych odkryć i przełomów w obu dziedzinach, takich jak projekt Manhattan, wystrzelenie Sputnika czy misja Apollo 11.

The thesis deals with the influence of scientific progress on science fiction works of Stanisław Lem. In the first chapter, two specific scientific disciplines are chosen – space exploration and nuclear physics (along with high energy physics). Some Lem's works – eleven novels and seventy four short stories – are selected as well from all of his writings, through a rejection of every text not belonging to science fiction genre, and of every one being grotesque (with a few exceptions). In the second chapter, those eighty five texts are briefly summarised and the division of Lem's writings to four periods is made in order to make subsequent analysis easier. Progress in fields mentioned above in the second half of the 20th century is briefly presented afterwards in chapters three and five. Subsequently all selected texts - if only the subject is present there - are examined in order to determine in each case the existence (or the lack of it) of author's inspiration in real-life science in those two fields, in chapter four and chapter six, respectively. The evidences of such inspiration have been found in twenty nine cases, both for space exploration and for nuclear or particle physics. Among other facts, it was proven that Lem has modelled his fictional spaceships on real-life rockets, and that some of his novels directly or indirectly comment contemporary discoveries and breakthroughs in both fields, like Manhattan project or Sputnik 1 and Apollo 11 missions.