Metatekstowość w literaturze i filmie

Niniejsza praca magisterska poświęcona jest analizie różnych aspektów metatekstowości. Termin ten nie doczekał się do tej pory swojej jasnej definicji w literaturze przedmiotu, w związku z czym w pierwszym rozdziale zaproponowana zostaje jego robocza definicja. W tej pracy nacisk w analizie omawianego zjawiska położony jest na sposób jego funkcjonowania w tekstach literackich i filmowych. Rozważania teoretyczne poparte są przykładami z ośmiu utworów – czterech powieści („Życie i myśli JW. Pana Tristrama Shandy” Laurence’a Sterne’a z 1767 roku, „Kochanica Francuza” Johna Fowlesa z 1969 roku, „Jeśli zimową nocą podróżny” Italo Calvino z 1979 roku oraz „Pokuta” Iana McEwana z 2001 roku) i czterech filmów („Kochanica Francuza” w reżyserii Karela Reisza z 1981 roku, „Adaptacja” w reżyserii Spike’a Jonze’a z 2002 roku, „Tristram Shandy: Wielka ściema” w reżyserii Michaela Winterbottoma z 2005 roku oraz „Autor wychodzi” w reżyserii Dominiki Montean z 2006 roku).Metatekstowość przedstawiona zostaje jako zjawisko językowe, narzędzie narratologiczne i retoryczne, a w końcu także jako strategia w ciekawej trzyosobowej grze pomiędzy twórcą, odbiorcą i samym tekstem. W niniejszej analizie wzięto pod uwagę różnice pomiędzy tekstem literackim i filmowym wynikające ze specyfiki danego środka przekazu. Celem tej pracy jest ponadto ujawnienie i podkreślenie twórczych aspektów zjawiska metatekstowości, które są tu zestawione z przeciwstawną jej interpretacją jako mechanizmu auto-destrukcyjnego.

In my M.A. thesis I explore different aspects of the linguistic phenomenon called metatextuality, which is an underdefined concept in the literature on the subject, therefore I postulate my own working definition of it. Later on, in my analysis, I concentrate on the way metatextuality functions in literary and filmic texts. I analyse it theoretically and illustrate this analysis with the examples of eight texts – four novels (The Life and Opinions of Tristram Shandy, Gentleman (1767) by Laurence Sterne, The French Lieutenant’s Woman (1969) by John Fowles, If on a winter’s night a traveler (1979) by Italo Calvino, and Atonement (2001) by Ian McEwan) and four films (The French Lieutenant’s Woman (1981) directed by Karel Reisz, Adaptation (2002) directed by Spike Jonze, Tristram Shandy: A Cock and Bull Story (2005) directed by Michael Winterbottom, and Exit Author (2006) directed by Dominika Montean). I show metatextuality as a linguistic phenomenon, as a narratological and rhetorical device, as a strategy in an unusual three-party game between the text-producer, text-receiver and the text itself, taking into consideration similarities and differences between the literary and filmic texts stemming from the specificity of the respective media. Moreover, in my analysis, I try to reveal and stress the creative aspects of metatextuality in contrast to its possible interpretation as a self-destructive device.