NAZISTOWSKIE BADANIA NAUKOWE I ICH POLSCY ASYSTENCI: PODSEKCJA DO BADAŃ ŻYDOZNAWCZYCH W INSTYTUCIE NIEMIECKIEJ PRACY WSCHODNIEJ, KRAKÓW 1940-1945.

Instytut Niemieckiej Pracy Wschodniej (Institut für Deutsche Ostarbeit – IDO) powstał w Krakowie w 1940 roku w celu stworzenia intelektualnej podstawy dla hitlerowskiej okupacji ziem wschodnich. Początkowo Instytut składał się z 11 sekcji i kilkunastu podsekcji – jedną z nich była podsekcja do badań żydoznawczych (Referat Judenforschung – RJF) pod kierownictwem dr. Josefa Sommerfeldta.Praca koncentruje się przede wszystkim na RJF, która działała do 1945 roku. Rozdział I nakreśla w sposób ogólny kontekst, podstawy, strukturę oraz rozwój IDO, w którym RJF postrzegana była jako strategicznie ważna. Rozdział II przedstawia personel zatrudniony w RJF, składający się głównie z polskich asystentów, oraz cele sformułowane dla tej podsekcji przez jego kierownika. Rozdział III zawiera rozważania dotyczące prac opublikowanych przez RJF i zakres realizacji postawionych im celów.Rodział IV to pogłębione spojrzenie na polskich pracowników naukowych w RJF oraz zeznania licznych polskich pracowników IDO, którzy stanęli przed dwoma komisjami powołanymi w 1945 roku w celu rozpatrzenia kwestii ich „kolaboracji” z Niemcami w okresie okupacji. Podczas gdy żaden polski pracownik naukowy nie został uznany za winnego kolaboracji w 1945 roku, rozdział V ponownie analizuje tę sprawę ze współczesnej perspektywy. Rozpatrzono tu argumenty sformułowane przez Anettę Rybicką w 2002 roku, później spopularyzowane przez czasopismo Wprost, oraz późniejszą debatę w mediach, która zwróciła uwagę na kompleksowość słownictwa, materiałów źródłowych oraz osobistych i społecznych wartości, które zależne są od miejsca i czasu. Końcowym wnioskiem jest teza, że niemożliwe jest wydanie jednego wyroku na wszystkich 150 polskich pracowników naukowych IDO, gdyż działali oni pod wpływem ludzkich instynktów, których nie można dzisiaj jednoznacznie zdefiniować.

The Institute for German Work in the East (Institut für Deutsche Ostarbeit – IDO) was set up in Kraków in 1940, mainly to provide an intellectual underpinning for the Nazi occupation of the lands they had seized in the East. It initially comprised eleven sections and several subsections, one of which was Jewish Studies (Referat Judenforschung - RJF) under the leadership of Dr Josef Sommerfeldt.This dissertation focuses principally on the RJF, which operated until 1945. Chapter 1 gives a general outline of the context, foundation, structure, and development of the IDO, within which the RJF was seen as strategically important. Chapter 2 gives an overview of the personnel who staffed the RJF, most of whom were Polish assistants, as well as of the goals articulated for this subsection by its head. Chapter 3 considers the published work of the RJF, and the extent to which these publications met the stated goals.Chapter 4 looks in more detail at the Polish academics in the RJF, and also at the representations made by numerous Polish IDO academics to two commissions established in 1945 to consider the question of their potential wartime 'collaboration’ with the Germans. Whilst no Polish IDO academic was convicted of collaboration in 1945, chapter 5 explores the issue again from a more recent perspective. Arguments made by Anetta Rybicka in 2002 (and then popularised by the magazine Wprost) are examined. So too is the ensuing media debate, which highlighted the complexities surrounding vocabulary, source materials, and personal or social values that may also vary according to time and place. It is concluded that no single ‘verdict’ can cover all 150 Polish IDO academics, who surely acted from a complex range of human motives that cannot be authoritatively defined today.