Portret Sherlocka Holmesa w przekładzie audiowizualnym: analiza serialu BBC Sherlock

Tematem pracy jest analiza oraz porównanie pierwszego odcinka serialu BBC Sherlock z jego dwoma przekładami audiowizualnymi: wersją lektorską i napisami. W pierwszym rozdziale zdefiniowano pojęcie przekładu audiowizualnego i jego rodzajów. Wersja lektorska i napisy oraz ograniczenia wynikające z ich specyfiki zostały dokładniej opisane ze względu na ich późniejsze wykorzystanie w części analitycznej. Następnie scharakteryzowano następujące strategie tłumaczenia filmów: pomijanie, kondensacja, upraszczanie i zmiany semantyczne, uproszczenia składniowe i gramatyczne, oraz odniesienia do fabuły. Wyjaśniono także pojęcie elementu kulturowego oraz przedstawiono sposoby jego tłumaczenia, takie jak oficjalny odpowiednik, zachowanie elementu kulturowego, dopowiadanie, tłumaczenie bezpośrednie, uogólnianie, substytucja oraz pomijanie. Następnie podano definicję humoru i metody przekładu. Rozdział drugi został w całości poświęcony fenomenowi Sherlocka Holmesa. Zostały opisane początki słynnego detektywa w powieściach Sir Arthura Conana Doyle’a, jak również przedstawienie Sherlocka we współczesnym serialu BBC. Scharakteryzowano także idiolekt głównego bohatera serialu. Jeden z podrozdziałów zawiera opinie widzów oraz krytyków na temat serialu. Rozdział trzeci to analiza wypowiedzi Sherlocka. Szczególnie ważna w tej części pracy jest analiza portretu detektywa, który jawi się w obydwu tłumaczeniach. Zbadano czy następujące cechy antysocjalnego zaburzenia osobowości zostały poprawnie przedstawione widzom polskojęzycznym: niezdolność do okazywania głębszych uczuć i tworzenia na nich opartych związków, nieczułość/bezduszność, brak kontroli nad reakcjami, megalomania, brak skruchy lub poczucia winy, ciągła potrzeba stymulacji, a także łatwość wypowiadania się i powierzchowny urok. We wnioskach zawarte zostały wyniki wcześniejszej analizy portretu Sherlocka. Wykazano, że w większości przeanalizowanych fragmentów, obydwu tłumaczeniom udało się trafnie przedstawić portret Sherlocka– psychopaty. Niemniej jednak, dowiedziono, że w kilku przypadkach to wersja lektorska okazała się nieznacznie lepsza od napisów.

The thesis focuses on the analysis and comparison of the first episode of the original BBC series Sherlock with its two audiovisual translations into Polish available on Prime Video platform: voice-over and subtitles. In Chapter One the definition of audiovisual translation and its modalities is stated (along with the more detailed description of voice-over, subtitles and constrains of both of these). Then strategies of film rendering are characterised, such as omission, condensation, simplification and semantic shifts, syntax and grammar simplification and references to the plot. Further, notion of a cultural reference is explained and techniques of its transfer named: official equivalent, retention, specification, direct translation, generalisation, substitution and omission. Humour is also defined and approaches to its translation are presented. Chapter Two is fully devoted to the phenomenon of Sherlock Holmes. Detective’s origin in Sir Arthur Conan Doyle’s stories is described as well as his portrayal in the BBC series. There is a section concerned with Sherlock’s idiolect too. One subchapter is also dedicated to the reception and critique of the series. Chapter Three is the analytical one, in which focus is solely on Holmes’ utterances. The analysis is dedicated to the examination of detective’s portrait in the translated texts. It has been investigated whether or not the following Sherlock's psychopathic traits were faithfully presented to the Polish audiences: shallow affect, callousness/lack of empathy, poor behavioural controls, grandiose sense of self-worth, lack of remorse of guilt, need for stimulation/proneness to boredom and glibness/superficial charm. In the final part of the thesis, conclusions regarding the way in which the psychopathic detective was portrayed in the original series and its two translations are presented. In the majority of analysed cases, both target language translation rendered Sherlock’s psychopathic traits accurately. Nevertheless, it has been proven that voice-over transfer was to a certain extent better than the subtitled version.