Rural excesses in Silesia in the thirteenth and fourteenth centuries : proposed typology and selected problems

Streszcz. ang. s. 155. Bibliogr. s. 168-170

Celem tekstu jest usystematyzowanie i uzupełnienie wiedzy na temat wiejskich przymiarków (namiarków, zbytków, napłatków), czyli działek gruntu wymierzanych poza podstawowym areałem pól poszczególnych miejscowości, na podstawie publikowanych dokumentów śląskich z XIII i XIV w. Omówiono szczegółowo sposoby powstawania przymiarków poprzez pomiary i przewłaszczenia działek. Zwrócono uwagę na ich status prawny, dewolucję do dominiów, biskupie roszczenia do pobierania z nich dziesięciny, a także powody, które mogły skłaniać podmioty sprawujące władztwo gruntowe do kwalifikowania gruntów jako przymiarków. Dzięki zachowanym mapom dla wsi Pakosławice i Górzec udało się też skonfrontować dane z dokumentów średniowiecznych z topografią i rozmierzeniem tych miejscowości przed przeprowadzeniem separacji i nowego podziału pól w latach 20. XIX w.

The aim of the paper is to systematise and complement knowledge about so-called excesses (Polish: przymiarki, namiarki, zbytki, napłatki, German: Überschar), which were additional parcels of land admeasured beyond the area of peasants’ fiefs. It is based on the analysis of published Silesian written sources from the thirteenth and fourteenth centuries. The ways of creating the excesses, like the measurements and alienations of plots, were discussed in detail. Attention was also paid to the legal status of those plots, their devolution to dominions, episcopal claims to tithes from them, as well as reasons that might have made landlords qualify particular pieces of land as excesses. For two Silesian villages (Pakosławice and Górzec), preserved maps allowed to confront the data from mediaeval documents with their topography and admeasurement before the separation and new division of fields in the 1820s.