The battle of Grodno in September 1939 based on memories and diaries of its inhabitants

Niniejsza praca dotyczy zagadnienia obrony Grodna przed wojskami radzieckimi w dniach 20-22 września 1939 r. – jest to jej główny wątek, aczkolwiek omówione zostały również kwestie losów miasta i jego mieszkańców po nalotach wojsk niemieckich z 1 września 1939 r. Choć temat publikacji został zawężony do sytuacji Grodna w Kampanii Wrześniowej, uwzględnione zostało również szersze tło opisywanych wydarzeń, m.in sytuacja polityczna Polski w przededniu II Wojny Światowej oraz podłoże ataku Armii Czerwonej na Kresy Wschodnie II RP. Zarysowana jest także propagandowa działalność wkraczających oddziałów radzieckich i jej wpływ na postawę mniejszości narodowych (głównie Białorusinów i Żydów). Opis obrony Grodna nie ogranicza się wyłącznie do opisu działań zbrojnych. Przedstawiam bowiem również stan sił militarnych miasta i jego przygotowania do wojny, postawę mieszkańców i uczestników walk (z jednej strony defetyzm wojskowych, a z drugiej ogromny patriotyzm, zapał do walki i wiara w zwycięstwo cywilnych ochotników, młodzieży i harcerzy) oraz charakter antypolskich wystąpień ludności białoruskiej i żydowskiej. Omówione zostały także radzieckie represje, jakie miały miejsce po 22 września, a skierowane były przeciwko obrońcom miasta. Refleksji poddane zostały również kwestie celu bohaterskiego oporu Polaków w Grodnie oraz przyczyny zapomnienia i niedocenienia tego wysiłku zbrojnego w oczach współczesnych (zarówno w świadomości społecznej, jak i polskiej historiografii). Całość pracy została podzielona na trzy części i jest oparta w głównej mierze na pamiętnikach i zachowanych relacjach obrońców Grodna, a także na różnego rodzaju dokumentach (m.in rozkazach, odezwach, przemówieniach, raportach wojskowych, umowach międzynarodowych) oraz źródłach ikonograficznych (jak np. radzieckie plakaty i ulotki agitacyjne).

This publication concerns the question of defence against the Soviet army on 20-22 September 1939 – this is the main topic, but I also describe fate of the city and its inhabitants after the air-raids of German army on September 1, 1939. The publication’s period was limited to situation of Grodno during the September Campaign, including wider historical background, namely political situation of Poland the day before Second World War and reasons of Red Army invasion on 17 September. Besides in this publication is presentation of the Soviet propaganda activities and its influence on the relations of national minorities (mainly Belarusians and Jews). My description of Grodno defence is not limited to the description of military action. Because I also present state of military forces of this city and its preparations for war, the attitude of inhabitants and battle participants (on the one hand – the defeatism of soldiers and commanders, and on the other hand – a huge patriotism, enthusiasm to fight and believe in victory of civilian volunteers, young people and boy scouts) and the nature of anti-Polish rebellions organized by Belarusians and Jews. In this paper was also discussed Soviet repressions directed against the defenders of the city (after September 22, 1939). Moreover, reflexion questions were also object and sense of the heroic resistance Poles in Grodno and causes of forgetfulness, underestimation of this huge military effort (both in the public consciousness and Polish historiography). The publication is divided into three parts and based on memories, diaries defenders of Grodno, as well as various types of documents (ex. military orders, reports, political speeches and international agreements) and iconographic sources (Soviet agitational posters and leaflets).