Glottodidactics and teaching Polish as a foreign language. Analysis and evaluation of coursebooks

W pierwszym rozdziale przedstawiono historię rozwoju oraz wyjaśniono cele i postulaty badawcze dwóch dziedzin naukowych, w obręb których wpisuje się temat tego projektu, a mianowicie glottodydaktyki i geragogiki. Na podstawie zgromadzonych informacji wysunięto wniosek dotyczący konieczności podjęcia współpracy, zarówno w wymiarze praktycznym, jak i teoretycznym, glottodydaktyki oraz geragogiki, których przedmioty badawcze mocno się zazębiają. Jest to szansa na wyłonienie się nowej dziedziny – glottogeragogiki, zajmującej w sposób wielowymiarowy kształceniem językowym seniorów. Drugi rozdział został poświęcony zdefiniowaniu pojęcia starości i starzenia się w oparciu o koncepcje psychologiczne E. Eriksona oraz D. Levinsona, a także przedstawieniu typologizacji osób starszych w ujęciu polskich badaczy i gerontologów, tj.: A. Jaroszewskiej, A. Klimczuka, J. Piotrowskiego oraz A. Zycha. Następnie dokonano szczegółowej analizy potrzeb i możliwości seniorów oraz wpływu czynników biologicznych (rozwoju mózgu, narządów wzroku i słuchu, aparatu artykulacyjnego, zaburzeń rytmu okołodobowego, chorób wieku podeszłego), a także psychologiczno-społecznych (motywacji, inteligencji, pamięci, koncentracji, osobowości i postawy życiowej, doświadczenia, autonomii, potrzeby zależności i pomocy) na proces uczenia się języków obcych przez seniorów.Rozdział trzeci stanowi przygotowanie do ewaluacji podręczników do nauki języka polskiego jako obcego. Opisano w nim kwestię roli, jaką pełnią materiały dydaktyczne w procesie glottodydaktycznym, następnie zaprezentowano istniejące klasyfikacje materiałów dydaktycznych autorstwa W. Pffeifera i H. Komorowskiej. Kolejnym punktem stało się omówienie funkcji pełnionych przez materiały do nauczania języka polskiego jako obcego dla seniorów, a także przedstawienie ogólnych kryteriów oceny podręczników do nauczania języków obcych zaproponowanych przez W. Pffeifera, H. Komorowska oraz P. E. Gębala. W oparciu o nie przygotowano autorski zestaw pięciu kryteriów (adresatywności, koherencji materiałów, typograficznego, merytorycznego oraz metodycznego) służących do oceny podręczników do nauczania języka obcego w kontekście potrzeb seniorów. Rozdział czwarty poświęcono w całości analizie i ocenie wybranych podręczników kursowych, co poprzedziła prezentacja niemieckiego podręcznika Endlich Zeit füf Englisch do nauki języka angielskiego, przygotowanego z uwzględnieniem charakterystyki uczących się w wieku senioralnym. Następnie omówiono kryteria doboru polskich podręczników podlegających ewaluacji oraz opisano przyjętą metodę, techniki i narzędzie badawcze w postaci siatki analizy podręczników. Główny punkt tej część pracy stanowi podsumowanie przeprowadzonej ewaluacji siedmiu podręczników do nauczania języka polskiego jako obcego wydanych po roku 2003 oraz skierowanych do odbiorców dorosłych na różnych poziomach zaawansowania językowego. Na podstawie dokonanej analizy stwierdzono, iż żaden z podlegających ocenie podręczników nie odpowiada w pełni potrzebom osób starszych. Czwarty rozdział zamyka prezentacja przykładowych jednostek, jakie mogłyby stanowić uzupełnienie kursów wykorzystywanych w procesie uczenia się/nauczania seniorów. W rozdziale piątym dokonano podsumowania części teoretycznej i badawczej, przedstawiono wnioski płynące z przeprowadzonej charakterystyki uczących się w wieku senioralnym oraz analizy podręczników kursowych, dotyczących różnych aspektów procesu uczenia się/nauczania języków obcych seniorów, a także wysunięto postulat stworzenia suplementów do istniejących na polskim rynku wydawniczym pomocy glottodydaktycznych wychodzących naprzeciw oczekiwaniom uczących się w wieku późnej dorosłości. Praca została również uzupełniona o kilka załączników, tj.: model siatki analizy podręczników, uzupełnione siatki analizy wybranych podręczników kursowych oraz przykładowe jednostki lekcyjne dostosowane do specyficznych uwarunkowań seniorów.

In the first chapter the history and main scientific goals of two science branches, glottodidactics and geragogy, have been described. On the basis of gathered data a conclusion about the necessity of cooperation on both practical and theoretical level of both sciences has been derived. As the scientific subjects of both glottodidactics and geragogy are interlocked, an opportunity to create a new branch of science – glottogeragogics – dealing with complex teaching languages to the elderly, is possible.The second chapter has been dedicated to the definitions of old age and aging, based on the psychological concepts of E. Erikson and D. Levinson. Also a typology of the elderly made by Polish gerontologists: A. Jaroszewska, A. Klimczuk, J. Piotrowski and A. Zych has been presented. Further in this chapter a complex analysis of needs of the elderly, the influence of biological aging (brain, eyesight and hearing development, diseases and speech changes), as well as socio-psychological factors (motivation, intelect, memory, concentration, personality, experience and attitude towards life), all of which can affect the process of language learning by the elderly, have been presented.The third chapter serves as a basis for evaluation of coursebooks for learning the Polish language as a foreign language. It describes the role of didactic materials in glottodidactic processes and the classification of didactic materials made by W. Pffeifer and H. Komorowska. The function of the materials used in teaching Polish as a foreign language for seniors have also been described, along the criteria of classification and review of coursebooks created by W. Pffeifer, H. Komorowska and P.E. Gębal. This served as a basis for the author to created a system of five criteria (adresativeness, coherence of material, typografic, meritoric and methodic) used for review of foreign language coursebooks designed for seniors.The fourth chapter is completely dedicated to analysis and review of chosen coursebooks, preluded by a presentation of Endlich Zeit füf Englisch, a German coursebook used for teaching English to the elderly. Further the criteria on which basis the Polish coursebooks have been chosen for evaluation were described, along the methodology and techniques used, in the form of an analysis net. The main point of this chapter is the review of sever coursebooks used for teaching Polish as a foreign language, all of which were published after 2003 and were addressed to the elderly, on different levels of language knowledge. This analysis has lead to a conclusion that none of the coursebooks fully addressed the needs of seniors. The chapter concludes with a presentation of potential units which could serve as a supplement to the learning process.In the fifth chapter a summary of the theoretical part has been made. The conclusions derived from the characteristic of elder students and analysis of foreign language coursebooks for seniors have been presented. The need for creating supplement materials on the glottodidactic publishing market, addressing the needs of seniors, has also been described.The thesis also includes appendixes: the model of the net analysis of coursebooks, samples of filled nets for chosen coursebooks and exemplary lessons amended for the needs of elderly students.