The Persian-Portuguese relations under the reign of the Safavid dynasty (from Esmā’ila I to ‘Abbāsa I, 1501−1629)

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie relacji między Portugalią a Iranem, między Wschodem a Zachodem, między chrześcijaństwem a islamem w XVI i XVII wieku. Trzecim aktorem w tym czasie była Turcja, która aktywnie reagowała na każde posunięcie tych dwóch państw. W 1510 roku flota na czele z Alfonso de Albuquerque wyruszyła w kierunku Goa. Oprócz tego rejonu, kapitan zdobył również Hormuz i Malakkę. Dzięki temu korona portugalska przekształciła się w jedną z największych potęg morskich, jak i handlowych w Europie. Skutkiem wypraw morskich prowadzonych przez Portugalię stało się utworzenie Estado da Índia (Państwo Indyjskie), rozciągającego się od Przylądka Dobrej Nadziei aż po Japonię i archipelagi położone na Pacyfiku. Obecność Portugalczyków w Indiach znacznie osłabiła Mameluków w Egipcie. Po zaciętych walkach ostatecznie Osmanowie podbili Egipt w 1517 roku, co wiązało się również z przejęciem obowiązku ochrony świętych miejsc w Hidżazie (Mekka i Medyna). Portugalczycy prowadzili krwawą politykę względem państw arabskich i utrudniali pielgrzymom dostanie się do świętych miejsc w trakcie ich corocznej pielgrzymki. Skłoniło to Turcję do prowadzenia agresywnych działań względem najeźdźców. Portugalczycy w swoich relacjach z Iranem kierowali się dwoma motywami: po pierwsze dążyli, do osiągnięcia stabilizacji w regionie, która zapewniłabym im maksymalizacje zysków z handlu w Zatoce Perskiej, a do drugie, kraj ten był ich sprzymierzeńcem w walce z Imperium Osmańskim. Wspólne interesy bądź ich brak decydowały o relacjach między Iranem a Portugalią. Dzięki pismom podróżników portugalskich Europa miała okazję poznać niezwykłą kulturę i tradycję w czasie panowania dynastii Safawidów. Iran zaś dzięki intensywnym kontaktom z Portugalią poznał europejskie nowinki techniczne i mentalność ludzi z Zachodu.

This paper aims to present relations between Portugal and Iran, East and West, as well as between Christianity and Islam in XVI and XVII centuries. The third actor, which appeared during this time was Turkey. Ottoman Empire responded aggressively to the ally between Iran and Portugal seen as a potential danger in the region. In 1550 Alfonso de Albuquerque conquered Goa, Malacca and Hormuz island. Thanks to the conquest, Kingdom of Portugal became one of the biggest maritime and trading power in Europe. On the annexed territories Estado da Índia was created. Presence of Portuguese influenced negatively on the Mamluk’s governance in Egypt. Ottomans used the opportunity and conquered Egypt in 1517. Another consequence was submission of the holy cities of Mecca and Medina under Ottoman rule. Violent policy pursued by Portuguese towards pilgrims from Arabic countries led to war between those two countries. Ottoman Empire perceived Portugal as a foreign aggressor who destroyed the order in the Indian Ocean area. Portuguese sought to establish relations with Iran for two reasons: to maximize the profits from trade in the Persian Gulf and find an ally in the fight with Ottoman Empire. Existence or lack of the same interests regulated the alliance between Iran and Portugal. This collaboration resulted also in the cultural penetration. On the one hand Portuguese travelers described Iranian culture so that other European countries could learn something about it. On the other hand, Iran had opportunity to cooperate with an European country and get familiar with the newest technology and Western thought.